Bugün 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü, Peki Dünya şehircilik günü veya diğer adıyla Şehir Planlama günü nedir? Dünya şehircilik günü nasıl ortaya çıktı, tarihçesi nedir? 2025 Dünya Şehircilik Günü Teması ne oldu? Şehir planlaması ne zaman ortaya çıktı? İlk şehir planlama konferansı ne zaman ve nerede yapıldı?
Türkiye’de Şehircilik Günü Etkinlikleri nelerdir? Peki Şehircilik nedir? Yeni şehircilik ve kolokyum ne demek? 2025 Dünya Şehircilik Günü hangi gün?
Dünya genelinde 75 yıldır kutlanan ve refahın ve mutlu bir yaşamın temeli olan Dünya Şehir Planlama Günü olarak da bilinen Dünya Şehircilik Günü nereden geliyor, tarihçesi nedir ve bu yıl hangi etkinlikler yapılıyor?
8 Kasım 2025’te kutlanan Dünya Şehircilik Günü (World Town Planning Day), ‘With Planning We Can!’ temasıyla şehirleri sürdürülebilir, erişilebilir ve adil bir geleceğe taşımak için planlamanın gücünü vurguluyor. Türkiye özelinde kentleşme, ulaşım, yeşil alan gibi kritik başlıklarla şehirlerin nasıl şekillendiğini ve bireysel olarak neler yapılabileceğini keşfedin.
Şehircilik Nedir?
Şehircilik tanımına geçmeden önce Şehir; belli bir plana göre hazırlanmış sınırları belli, nüfusu 10.000 üzerinde olan, tarımın çalışan nüfusun çoğunun ticaret, sanayi ve hizmet sektöründe olduğu çok nüfuslu yerleşim ve yaşam merkezleridir.
Şehircilik, kasaba ve şehirler gibi kentsel alan sakinlerinin yapılı çevre ile nasıl etkileşime girdiğinin incelenmesidir. Şehircilik artık günümüzde hayati bir öneme sahiptir. Bununla birlikte, bazı uluslararası litaratürde şehircilik, kentsel planlama ile eş anlamlıdır ve şehircilik, bir şehir planlamacısını ifade eder.
Dünya çapındaki şehir planlamacıları, modern şehirlerde havayı, güneşi ve bitki örtüsünü geri kazanmanın gerekli olduğu sonucuna varmışlardır. Nihai hedef, kentin yerleşik toprakla yakın bir şekilde birleşmesini sağlamak ve kentsel inşaatın hareketsiz kitleleri arasında doğaya geniş bir açıklık sağlamak olarak belirlenmiştir.
Yeni Şehircilik Ne Demek?
Yeni Şehircilik, geniş bir yelpazede konut ve iş türleri içeren yürümeye uygun komşuluklar sunan çevre dostu alışkanlıkları teşvik eden bir kentsel tasarım hareketidir.
Kolokyum Nedir?
Kolokyum kelime anlamı olarak, bilimsel bir sorunun ya da siyasal, ekonomik, diplomatik sorunların ele alındığı, tartışıldığı bilimsel toplantı anlamına gelir.
Bir konuda geniş bilgi ve deneyimi olan bir uzmanın, aynı alanda çalışan diğer kişiler veya uzmanlar önünde, kendileriyle ilgili bir konu üzerindeki görüş ve düşüncelerini açıklaması amacıyla düzenlenen ancak dinleyici durumundaki uzmanların da görüş belirtebildikleri tartışmalı toplantıdır.
8 Kasım Dünya Şehircilik Günü
Dünya Şehir Planlama Günü Nedir? (World Urbanism Day – World Town Planning Day)
Her yıl dünya genelinde ‘Dünya Şehir Planlama Günü’ veya daha çok bilinen adıyla ‘Dünya Şehircilik Günü’ 8 Kasım tarihinde dört kıtada 30’dan fazla ülkede kutlanan bir gündür.
Uluslararası bir organizasyon olan Dünya Şehircilik Günü, Paris’teki Institut d’Urbanisme Üniversitesi mezunu olan Güney Amerikalı Profesör Carlos Maria della Paolera tarafından şehir planlamasına kamu ve profesyonel ilgiyi artırmak amacıyla 1949 yılında kurulmuştur.
Modern toplum sürdürülemez kalkınma, iklim değişikliği ve nüfus artışı gibi sorunlarla karşı karşıya olduğu için kentsel planlamanın önemi gün geçtikçe artmaktadır.
Dünya Şehircilik Günü etkinlikleri tipik olarak ulusal ve yerel planlama dernekleri tarafından düzenlenmektedir. Kentsel ve bölgesel planlamanın amaçlarına ve ilerlemesine dikkat çekmeye, planlamanın insan yerleşimlerinin kalitesine yaptığı katkıları vurgulamaya, dünya çapında kentsel ve bölgesel planlama ideallerini desteklemeye odaklanırlar.
Dünya Şehircilik Günü Teması
8 Kasım Dünya Şehircilik Günü’nde: “Planlayarak Yapabiliriz!” (İngilizce orijinal tema: “With Planning We Can!”)
Her yıl 8 Kasım’da kutlanan Dünya Şehircilik Günü, şehirlerin, kasabaların ve yerleşim alanlarının nasıl planlandığına dair toplumsal farkındalığı artırmayı amaçlıyor. Bu yılın teması “With Planning We Can!” — yani “Planlayarak Yapabiliriz!” — ile, planlamanın sadece teknik bir çizim işi olmadığını; toplumların yaşam kalitesini yükseltmede güçlü bir araç olduğunu vurguluyor.
Temanın Öne Çıkan Noktaları
- Sürdürülebilirlik: Şehirlerin çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan sürdürülebilir olmasına vurgu yapılmış.
- Eşitlik & Erişilebilirlik: “Herkes için ulaşılabilir, kapsayıcı şehirler” anlayışı ön planda.
- Dayanıklılık (Resilience): İklim değişikliği, doğal afetler, altyapı çöküşü gibi geleceğe yönelik risklere karşı planlamanın önemi öne çıkıyor.
- Planlamanın güç olduğunu vurgulama: Tema diyor ki, “Planlama yaparak gerçekleştirebiliriz.” Yani pasif beklemek yerine aktif – stratejik eylem.
2025 yılı için belirlenen “With Planning We Can!” teması, bize hatırlatıyor: şehirler kendiliğinden oluşmaz, daha yaşanabilir, kapsayıcı, çevresel olarak dayanaklı şehirler bizlerin planlama kararları, katılımımız ve tedbirlerimiz sayesinde ortaya çıkar.
Şehir sadece “evin penceresinden baktığın manzara” değil — alt yapısı, ulaşımı, yeşil alanları, sosyal donatıları, afetlere karşı hazırlığı, herkesin erişimi… Hepsi birer planlama konusudur.
Ve bu yıl, bu gün vesilesiyle bir çağrı yapıyoruz: Planlamaya birlikte katılalım. “Planlayarak Yapabiliriz!” çağrısını aksiyonlara dönüştürelim.
Belirtilen konu başlıklarına dair oturumların ve farklı meslek disiplinlerinden çağrılı konuşmacıların yer alacağı Kolokyuma dair Çağrı metni, Bilim Kurulu gibi detaylara TMMOB Şehir Plancıları Odası web sitesinde (https://www.spo.org.tr/) yer alan “Etkinlikler-Kolokyumlar” sekmesinden ulaşabilirsiniz.
Yıllara Göre Dünya Şehircilik Günü Temaları
- 2025 – “Planlayarak Yapabiliriz!”
- 2024 – Yıkım, Yaşam, Şehircilik
- 2023 – Yeni Yüzyılda Planlama
- 2022 – Toplumda ve Mekanda Adalet
- 2021 – Planlamanın Birikimi, Zemini ve Ufku
- 2020 – Kriz
BM Genel Sekreteri António Guterres’in Mesajı
Şehirler, inovasyon ve insan zekası merkezleridir ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini uygulamak ve sıfır karbonlu, iklime dayanıklı ve sosyal olarak adil bir dünya inşa etmek için dönüştürücü eylem için potansiyel merkezlerdir. Bu yılki Dünya Şehirler Günü’nün teması olan ‘Şehirleri İklim Dayanıklılığa Uyarlamak’ olduğundan şehirlerin her zamankinden daha dayanıklı olması gerektiği bir zamanda geliyor. Aynı zamanda şehirler bu dönemde COVID-19 pandemisinin merkez üssü oldular ve iklim krizinin ön saflarındalar.
Dünya Şehir Planlama Günü Neden Kutlanıyor?
Buenos Aires Üniversitesi’nde profesör olan Carlos Maria della Paolera tarafından 1949’da oluşturulan bu günün, hem yerel hem de uluslararası düzeyde planlama konusunda profesyonel ve halkın ilgisini artırması amaçlanmaktadır.
Şehircilik günü, Dünya çapında kentsel ve bölgesel planlamanın amaçlarına, hedeflerine ve ilerlemesine dikkat çekmek için toplumu ve yerelde yaşayan vatandaşları ve yetkilileri planlamanın değeri konusunda bilgilendirmek ve farkındalık yaratmak amacıyla kutlanmaktadır.
Dünya Şehircilik Günü, şehirlerin ve bölgelerin gelişiminden kaynaklanan çevresel etkilere dikkat çekmeyi ve çözümler üretmeyi amaçlamaktadır.
Bu amaçları şu şekilde sıralayabiliriz;
- Dünya çapında kentsel ve bölgesel planlamanın amaçlarına, hedeflerine ve ilerlemesine dikkat çekmek.
- Yerel vatandaşları ve yetkilileri şehir planlamanın önemi konusunda bilgilendirmek ve genel olarak toplumu şehir planlamasına ve şekillendirilmesine teşvik etmek.
- Doğru ve sağlam planlamanın küresel insan yaşamının kalitesine ve çevrelerine yaptığı önemli ve değerli katkıları vurgulamak.
- Kentsel ve bölgesel planlamanın ideallerini sadece ilgili meslekler içinde değil, aynı zamanda halk arasında da dünya çapında bilinirliğini sağlamak.
Dünya Şehircilik Günü Tarihçesi
Dünya çapında, İkinci Dünya Savaşı’nı takip eden yıllarda bir kargaşa, iyileşme ve değişim dönemi yaşanmaktaydı. Her bölgedeki uluslar ve toplumlar, büyük yıkım ve zorlu bir çatışmadan çıktıkları için, şehirleri yeniden inşa etmeye ve ideal olarak daha önce olanları iyileştirmeye yönelmişti.
Kentsel planlama, 1900’lerde bilimsel bir disiplin olarak ortaya çıktı. Büyük Britanya’da ilk akademik planlama programı 1909’da Liverpool Üniversitesi’nde başladı ve ilk Kuzey Amerika programı 1924’te Harvard Üniversitesi’nde kuruldu.
Uluslararası düzenin gelişmesiyle, Birleşmiş Milletler 1945’te ve İngiliz Milletler Topluluğu 1949’da kurulmuştu. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, 1948’de Paris’teki BM Genel Kurulu tarafından kabul edilmişti.
İmparatorluklar dağıldıkça, demokrasinin ve eşit hakların yayılması, dünya üzerindeki her bölgedeki insanların hayat ve yaşam koşullarının iyileştirme ihtiyacının bilincini artırıyordu.
Güney Amerika doğumlu, Arjantin’li Carlos Maria della Paolera, 1921-1928 yılları arasında eğitim aldığı Institut d’Urbanisme Üniversitesinin Şehircilik Enstitüsü bitirdi. Savaş bittiğinde 50’li yaşlarının ortasında, 1929-1933 yılları arasında Arjantin’deki Rosario ve Buenos Aires Mimarlık Okullarında ilk şehircilik kürsüsünü kurarak, arkasında seçkin bir kariyeri bıraktı.
1946 yılında da Buenos Aires Üniversitesi Mimarlık Okulu’nda Yüksek Şehircilik Enstitüsü’nü kurdu. Arjantin’deki çalışmalarında, gecekondu mahallelerinin büyümesini önlemek için ihtiyaç duyulacak iyileştirmelere – özellikle hava ve su kalitesine – odaklandı.
Uluslararası bir bilinçle çalışan Paolera, 1935’te, uluslararası Şehircilik Kongresi’nde, bugün hala kullanımda olan şehircilik bayrağının oluşturulmasında etkin yer almıştı.
Savaş sonrası yıllarda, uluslararası ilişkilerin büyümesiyle birlikte planlama bilgisinin de yaygınlaştırılması ve kutlanması gerektiğini fark ederek, bir “Jour Mondial De L’Urbanisme” – “Dünya Şehircilik Günü” fikrini ortaya attı.
İlk şehir planlama konferansı ne zaman yapıldı?
Amerika’daki ilk şehir planlama konferansı 1898’de New York’ta yapıldı. Amerika’nın ilk kentsel planlama konferansında bir İngiliz plancı, kendisinin ve meslektaşlarının güzel insanlar mı yoksa güzel şehirler için mi çabaladığını sordu. Kentsel planlama, fiziksel tasarımla mı ilgili, yoksa kentsel mekanlarımızda yaşayan insanlar için işleri kolaylaştırmakla mı ilgili?
Bu, 20. yüzyılın başlarına kadar gerçekten doğmamış olan alan için önemli bir soruydu.
O zamandan önce, bir şehrin nasıl görünmesi ve işlemesi gerektiğini düşünen üç tür insan vardı: mimarlar, halk sağlığı görevlileri ve sosyal hizmet uzmanları. Her grup şehir inşası sorununa çok farklı yaklaştı.
İlk Dünya Şehircilik Günü’nün kutlanması
İngiliz planlamacılar Thomas Sharp (eski bir Şehir Planlama Enstitüsü başkanı) ve Sir Frederic Osborn (Şehir ve Ülke Planlama Derneği başkanı) da dahil olmak üzere uluslararası meslektaşları tarafından desteklenen ve teşvik edilen Paloera, 1948’de Dünya Şehircilik Daimi Sekreterliği’ni kurdu. Ertesi yıl 1949, 8 Kasım’da günümüzde daha çok Dünya Şehir Planlama Günü olarak bilinen, ilk Dünya Şehircilik Günü’nü başlattı.
“Dünya Şehircilik Günü,” hem yerel hem de yurtdışında şehir planlamasında kamu ve profesyonel ilgiyi artırmak ve yaşanabilir topluluklar oluşturmak için planlamanın rolünü ve önemini tanımak ve tanıtmak için özel bir gün kabul edildi.
Paolera’nın bir sonraki yıl için çağrısı, yaklaşık 50 şehir tarafından kabul edildi ve bu ülkelerde de etkinlikler düzenlendi.
Sonraki on yıllarda WTPD (Dünya Şehir Planlama Günü), dikkate değer olarak Türkiye istisnası dışında daha az bilinir oldu. Dünya Şehir Planlama Günü, yine de benzer küresel anma günlerinin oluşturulmasına liderlik etmiştir.
- 22 Nisan Dünya Günü (1970),
- 5 Haziran Dünya Çevre Günü (1972),
- 24 Eylül Güney Afrika “Miras Günü”
- 4 Ekim Dünya Mimarlık Günü (2005) ve diğerleri…
1990’larda Uluslararası Şehir ve Bölge Planlayıcıları Derneği (ISOCARP) Dünya Şehir Planlama gününün daha etkin kutlanmasına yardımcı oldu. 1999’da 50. yıldönümünde Dünya Şehircilik Günü yaklaşık 30 ülkede ve dört kıtada etkinliklerle kutlandı.
Türkiye’de Şehircilik Günü
8 Kasım Dünya Şehircilik Günü, Türkiye’de mesleki örgütler ve akademik düzeyde üniversitelerin katılımıyla kutlanıyor.
Bu kapsamda Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ve bağlı il odaları ile üniversitelerin şehir plancılığı bölümlerinin ortaklaşa düzenlediği kolokyum etkinlikleriyle Dünya Şehircilik Günü kutlanmaktadır.
Geleneksel olarak her yıl 8 Kasım’ı da içine alan üç gün boyunca Türkiye’de Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) öncülüğünde kolokyumlar ve 5 yılda bir de Türkiye Şehircilik Kongresi düzenlenmektedir.
8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 49. Kolokyumu
Ülkemizde her yıl TMMOB (Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği) Şehir Plancıları Odası tarafından düzenlenen 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü Etkinlikleri kapsamında Şehircilik Kolokyumu’nun bu yıl 48`incisi Antalya Kültür Merkezi’nde 7-8-9 Kasım 2025 tarihlerinde ““Planlayarak Yapabiliriz!” temasıyla gerçekleştirilecek.
2025 Dünya Şehircilik Günü Ne Zaman, Hangi Gün?
Dünya Şеhircilik Günü Dünya’da ve Türkiyе’dе her yıl 8 Kasım tarihindе kutlanır. 2025 yılı itibariyle Şehircilik günü 8 Kasım Cumartesi günüdür.
- 2025 – 8 Kasım Cumartesi
- 2026 – 8 Kasım Pazar
Şehirlerin beton yığınlarına dönüşmediği, planlı kentleşmenin yaygınlaştığı ve hep birlikte daha yaşanabilir şehirler oluşması umuduyla 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü kutlu olsun.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir;
- Singapur: Bir Başarı Hikayesi
- Dünyada ve Türkiye’de Güvenli Şehirler
- 31 Ekim Dünya Şehirler Günü
- 11 Kasım Dünya Bekarlar Günü
- 13 Kasım Dünya İyilik Günü
- Dünya Habitat Günü
- 24 Kasım Öğretmenler Günü
- Kasım Ayı Önemli Günler ve Haftalar
