Sis Nedir, Nasıl Oluşur? İşte Sis Gerçekleri

Sis nedir, nasıl ve ne zaman oluşur? Sis yüksek nem anlamına mı geliyor? Sis çeşitleri nelerdir? Siste görüş mesafesi neden düşer? Sis ne kadar soğuk olabilir? Türkiye’de ve Dünyada en çok sisin oluştuğu bölgeler neresi?

Sisli havalarda neye dikkat etmek gerekir ve ne giyilir? İşte sis hakkında bazı eğlenceli gerçekler nelerdir? Sis ne kadar soğuk olabilir? Sis yüksek nem anlamına mı geliyor?

Hiç pencereden dışarı bakıp ağaçları görmekte zorlandığınız oldu mu? Bunun nedeni pencerelerin iyi bir temizliğe ihtiyaç duyması olabilir. Ya da ani veya yoğun bir sis görünümü. Sonbahar ve Kış mevsiminde sabahları erken kalktığınızda, dış dünyanın yerde oluşan kalın bulutlarla kaplı olduğunu veya dağlık bölgelerde oluşan ince bulut katmanlarını görebilirsiniz.

Sis Nedir, Nasıl Oluşur?

Basitçe ifade etmek gerekirse sis, yere değen bir bulut olarak tanımlanabilir Sisin içinden geçtiyseniz, bir bulutun içinden geçtiniz demektir. Sis veya yer bulutları, havada yüzen milyonlarca küçük su damlacıklarından oluşur ve yüksek nem neden olur.

Sis, su buharı (gaz halindeki su) yoğunlaştığında ortaya çıkar. Yoğunlaşma sırasında, su buharı molekülleri havada asılı kalan küçük sıvı su damlacıkları oluşturmak için birleşir.

Sis yüksek nem anlamına gelir. Evet, sis havanın çok nemli olduğu zaman olur. Sisin oluşması için havada çok fazla su buharı olması ve havada toz veya bir çeşit hava kirliliği olması gerekir. Su buharı bu mikroskobik katı parçacıkların etrafında yoğunlaşır.

Bitki örtüsü nemi buharlaştırdığından, sis önce çimenli ve bitki örtüsü olan alanlarda oluşur. Su buharı veya gaz halindeki su yoğunlaştığında ortaya çıkar. Yoğunlaşma sırasında, su buharı molekülleri havada asılı kalan küçük sıvı su damlacıkları oluşturmak için birleşir.

Sis genellikle bağıl nem, zemin seviyesinde %100’e ulaştığında oluşur. Sisin aniden oluşma ve hızla kaybolma yeteneği, sıcaklığın çiğlenme noktasının hangi tarafında kaydedildiği ile belirlenir. Sis, hava sıcaklığı ile çiy noktası arasındaki fark 2,5 °C’den az olduğunda oluşur.

Uzun, serin sonbahar geceleri, yere yakın havanın soğumasına neden olarak sonbaharda sis oluşumunun yaygınlaşmasına sebep olur.

Sis, büyük olasılıkla, günün sıcaklığının normalde en düşük olduğu gece veya şafağa yakın meydana gelir. Hava soğudukça ve su buharları küçük su damlacıkları halinde yoğunlaşır ve soğuk yer havası sis ve çiy oluşturur.

Sis genellikle çiseleme veya çok hafif kar şeklinde yağış üretir. Çiseleme, sisin nemi %100’e ulaştığında ve çok küçük bulut damlacıkları birleşip daha büyük damlacıklar oluşturmaya başladığında meydana gelir.

Ağır hava aşağı doğru aktığı için sis tipik olarak alçak yerlerde daha kalındır. Daha sıcak hava zemine yayıldıkça soğuk, karla kaplı zemin üzerinde de oluşabilir.

Su havadaki nemi artırdığından, sis genellikle derelerin, suyollarının ve nehir vadilerinin yakınında oluşur.

Su buharının doygunluğu çiy noktasına ulaşırsa, buharlar su damlasında yoğunlaşır ve hızlanarak sis oluşturur.

Sis, havanın sıcaklığı ve çiy noktası aynı değere yaklaştığında (yani, çiy noktası yayılımı -15°C’den az olduğunda) veya havanın soğumasıyla veya çiğlenme noktasını yükseltmek için yeterli nem ekleyerek (buhar veya ön sis üreterek) oluşur.

Sis, güneş doğduktan sonra, güneş sisi havayı yukarıdan aşağıya doğru ısıttığı için buharlaşır. Sis ne kadar kalınsa, dağılması o kadar uzun sürer.

Sis hangi mevsimde görülür?

En çok sonbahar ve kış aylarında görülür. Yere yakın hava soğuyup dengelendiğinde gece boyunca oluşur. Bu soğuma havanın doygunluğa erişmesine neden olduğunda sis oluşacaktır. Sis önce yüzeyde veya yüzeye yakın bir yerde oluşacak ve hava soğumaya devam ettikçe yoğunlaşacaktır.

Sis mevsimi, yağışlı bir dönemden sonra bazı bölgelerde özel meteorolojik ve topografik özellikler nedeniyle oluşan sis mevsimidir.

Yaz aylarında gökyüzünün açık olduğu ve nemin %100’e yakın olduğu zamanlarda sis meydana gelebilr.

Dünyada ve Türkiye’de en çok sis görülen bölgeler

Ülkemizdeki en sisli bölge Karadeniz ve Marmara bölgeleridir. Karadeniz kıyılarında bölge halkının duman dediği sisler, daha çok yamaç sisleridir. Bu tür sislere daha çok ilkbaharda rastlanır. Sonbahar ve ilkbahar döneminde oldukça yoğunlaşır. Genel olarak gece başlar, gündüz sıcaklıkları ile ortadan kaybolur.

Sık ormanlık alanların etkisiyle kara ve deniz arasındaki sıcaklık farkı artmaktadır. Bu artış ortalamanın üzerinde bir sis yoğunluğuna neden olur.

Türkiye’deki sis olayının en az görüldüğü bölgeler ise Akdeniz kıyılarıdır. Ege kıyıları ve Güneydoğu Anadolu da sis olayının az görüldüğü yerlerdendir.

Amerika Birleşik Devletleri’ndeki en sisli bölge Point Reyes, California’dır. Yılda 200 günden fazla sis ile dünyanın en sisli bölgesi olarak bilinir. Dünyanın diğer bir en sisli şehri ise, yılda 200 sisli gün ile New Orleans‘tır.

Kaliforniya’daki sekoya ormanları, nemlerinin yaklaşık %30-40’ını sis damlaması yoluyla kıyı sisinden alır.

Guinness Rekorlar Kitabı’na göre dünyanın en sisli yeri, kuzeyden gelen soğuk Labrador akıntısının güneyden çok daha sıcak olan Körfez Akıntısı ile birleştiği ve yılda 206 sisli gün yaşanan Kanada’nın Newfoundland adasıdır.

Sis Türleri Nelerdir?

Tüm sislerin eşit yaratıldığını düşünmek yanlıştır. Gökyüzünde ne kadar bulut oluşumu varsa o kadar sis çeşidi vardır. Pek çok türü vardır: Radyasyon sisi, Deniz sisi, Yer sisi, Adveksiyon sisi, Buhar sisi (buharlaşma sisi de denir), Yağış sisi, Yamaç sisi, Vadi sisi, Buz sisi, Dondurucu sis ve Yapay sis.

Buhar sisi

Bu tür sis genellikle Büyük Göllerde görülür, ancak herhangi bir gölde görülebilir. Bu sonbahar mevsiminde oluşur. Yaz biterken, su sıcaklıkları hemen soğumaz, ancak hava sıcaklığı düşer. Kuru, soğuk hava kütlesi daha sıcak bir gölün üzerinde hareket ederken, ılık göl ılık, nemli havayı yukarıdaki hava kütlesine iletir. Göl ile hava arasındaki bu ulaşım dengelenir. Bu, termodinamiğin ikinci yasasına karşılık gelir ve bu yasa “temas eden herhangi iki cisim, sistemin denge durumuna geçeceğini” belirtir. Buhar sisi çok derin olmaz, ancak güneş ışığının bir kısmını engelleyecek kadar olur.

Vadi Sisi

Vadi sisi, önceki yağışlardan dolayı toprak nemli olduğunda vadide oluşur. Gökyüzü açıkken, güneş enerjisi dünyadan çıkar ve sıcaklığın çiy noktasına yakın veya bu noktada soğumasına izin verir. Bu derin sis oluşturur, o kadar yoğun olur ki buna bazen tule sisi denir.

Dondurucu Sis

Dondurucu sis, su damlacıklarının donabilecekleri bir yüzeyle temas edene kadar sıvı halde kalmasıyla oluşur. Sonuç olarak, dondurucu sisin temas ettiği herhangi bir nesne buzla kaplanacaktır.

Dondurucu sis, sıcaklık 32°F (0°C) veya altına düştüğünde oluşur. Bu sis çiselemeye neden olur ve bu küçük damlacıklar bir nesneyle temas ettiklerinde donarlar. Ama aynı zamanda süblimasyon da meydana gelir.

Buz Sisi

Bu sis türü sadece kutup ve kutup bölgelerinde görülür. 14 F’deki (-10°C) sıcaklıklar, havanın süper soğutulmuş su damlacıkları içermesi için çok soğuktur, bu nedenle küçük minik buz kristalleri oluşturur.

Radyasyon Sisi

Bu tür sis, geceleri, gün boyunca dünya yüzeyi tarafından emilen ısı uzaya yayıldığında, sakin rüzgarlarla açık gökyüzü altında oluşur. Dünya yüzeyi soğumaya devam ettikçe, zemine yakın yeterince derin bir nemli hava tabakası olması koşuluyla, nem %100’e ulaşacak ve sis oluşacaktır. Radyasyon sisinin derinliği 1 metre ile yaklaşık 300 metre arasında değişir ve genellikle sabit kalır. Bu tür sis görüş mesafesini zaman zaman neredeyse sıfıra indirebilir ve araç kullanmayı çok tehlikeli hale getirebilir.

Adveksiyon sisi

Sıcak ve nemli havanın soğuk bir yüzey üzerine hareketi ile alt katmanların soğuyarak su buharının yoğunlaşması sonucu oluşan sislerdir.

Adveksiyon sisi genellikle radyasyon sisi gibi görünür ve aynı zamanda yoğunlaşmanın bir sonucudur. Bununla birlikte, bu durumda yoğuşmaya yüzey sıcaklığındaki bir azalma neden olmaz, daha çok sıcak nemli havanın soğuk bir yüzey üzerindeki yatay hareketi, örneğin kar üzerinde akan ılık nemli hava gibi. Adveksiyon sisi bazen zemin boyunca yatay hareketi ile radyasyon sisinden ayırt edilebilir.

Sisli Havalarda Nasıl Araç Kullanılır?

Sis, açık havada görünürlüğü büyük ölçüde azaltır ve tehlikeli sürüş koşulları oluşturur. Sis varken veya meydana gelme olasılığı yüksekken suya yakın alçak arazilerde araç kullanırken özellikle dikkatli olunması gerekir.

• Farlar açık ve kısa farlar kullanın.
• Dikkatli olun ve dikkatinizin dağılmasına fırsat vermeyin.
• Diğer araçlarla aranızda yeterince mesafe bırakarak yavaş sürün.
• Donma sıcaklıklarına dikkat edin.
• Yoldaki uyarı levhalarına ve tavsiyelere dikkat edin.
• Ön sis farlarınızın yanısıra kısa hüzmeli farlarınızı yakmayı unutmayın.

Sisli havalarda nasıl giyinmeliyiz?

Kırsalda veya şehirde sisli havalarda, görüş mesafesi düştüğü için görüş alanımız oldukça azalır. Karşımızda olan nesneleri görmemiz zorlaşacağı için kendimizi belli edebilecek kıyafetler giymek daha uygun olur. Ayrıca trafikte veya yolda daha dikkatli olmamız, karşıdakinin de bizi farkedemeyeceğiniz düşünmemiz gerekir. Bu nedenle mümkünse daha renkli veya fosforlu kıyafetler giyebiliriz.

Sisin stratejik önemi

Sisin varlığı, stratejik savaşlar gibi tarihsel olaylarda sıklıkla önemli bir rol oynamıştır.

Long Island Muharebesi (27 Ağustos 1776), Amerikalı General George Washington ve komutasının İngiliz Ordusu tarafından yakalanmak üzereyken, kaçışlarını gizlemek için sis kullanarak kaçmayı başardıkları bir örnektir.

Başka bir örnek, İkinci Dünya Savaşı sırasında, Müttefiklerin sis koşullarında Fransa’nın Normandiya sahillerine çıkarma yaptığı D-Day’dir (6 Haziran 1944). Bu savaş sırasında görüş mesafesinin azalması nedeniyle her iki taraftan da hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar ortaya çıkmıştır.

Bu yazılar da ilginizi çekebilir;

• Kışın ilk günü ve Kış Gündönümü
• Sonbahar hakkında bilinmeyen 10 ilginç gerçek
• Sulukar, Sulusepken nedir? Nasıl oluşur?
• Mercek bulutu nedir, depremin habercisi mi?
• Kış Gündönümü nedir? Ne zaman gerçekleşir?