Mercek bulutu nedir, neden olur?

Mercek bulutu nedir, neden olur? Latince adı Altocumulus lenticularis olan mercek bulutuna ne sebep olur? Merceksi bulutlar neyi işaret eder? Mercek bulutu depremin habercisi mi? Altocumulus bulutları nadir midir?

Artık Türkiye’de de çeşitli illerde görülen mercek bulutu vatandaşları tedirgin etti. Mercek bulutu sosyal medyadan yapılan paylaşımların çoğunda depremin habercisi olarak yorumlanıyor.

Van semalarında ve en son 20 Şubat 2023 Niğde’de beliren ve saatlerce aynı noktada dairesel şekil değiştirerek görülen mercek bulutu ilginç görüntü oluşturdu. Peki, mercek bulutu nedir, nasıl oluşur ve neyin habercisi?

Mercek Bulut Nedir?

Merceksi bulutlar, çoğunlukla troposferde, tipik olarak rüzgar yönüne paralel olarak oluşan sabit bulutlardır. Genellikle görünüm olarak bir mercek veya tabak şeklinde görünebilirler. Alt stratosferde oluşan sedefli bulutlar bazen merceksi şekillere sahiptir.

Meteoroloji Genel Müdürlüğünün internet sitesinden alınan bilgiye göre, mercek bulutları genellikle çok uzun ve genellikle iyi tanımlanmış ana hatlara sahip şekilleriyle, engebelerden kaynaklanan rüzgar dalgalanmalarının bir sonucu olarak oluşuyor ve engebenin kuytu tarafında aşağı doğru hareketli türbülansın olduğunu gösteriyor.

Altocumulus; yüksek kümülüs yani Sütun veya pamuk yığınına benzeyen bulutlar anlamına gelir. Lenticularis ise dışbükey, mercek ve mercimek şeklinde anlamındadır.

Merceksi bulutlar nasıl oluşur?

Orografi, dağların topografik rölyefinin incelenmesidir ve daha geniş anlamda tepeleri ve bir bölgenin yüksek arazisinin herhangi bir bölümünü içerebilir. Orografik bir olayın sonucu olan ve UFO’ya benzeyen Mercek bulutun, fön rüzgarlarının bulunduğu her türlü coğrafi alanda görülme ihtimali yüksektir.

Hava bir sıradağ boyunca estiğinde, belirli koşullarda, su bir engelin üzerinden akarken bir nehirde oluşan dalgacıklar gibi, aşağı akışta havada büyük duran dalgalardan oluşan bir dizi oluşturabilir. Havada yeterli nem varsa, dalganın yükselen hareketi su buharının yoğunlaşmasına neden olarak benzersiz merceksi bulutlar görünümü oluşturur.

Bu mercek şeklindeki orografik dalga bulutları, hava sabit olduğunda ve rüzgarlar troposfer boyunca farklı yüksekliklerde aynı veya benzer yönden tepeler ve dağlar boyunca estiğinde oluşur.

Güçlü hava akımları bir engelle, örneğin bir dağ ya da sıradağ ile karşılaştığında yükselir ve engeli aştıktan sonra dalgalara benzer bir yol izler. Mercek bulutları, dalga şeklindeki hava akımının sıcaklığının en düşük olduğu tepe kısımlarında meydana gelir.

Latince adı Altocumulus lenticularis olan mercek bulutu, 2.000 metre ile 5.000 metre arasındaki irtifada oluşur. Bulutu oluşturan hava hızlı hareket etse de mercek bulutları uzun süre aynı konumda kalıyormuş gibi görünebilir.

Altocumulus Standing Lenticularis bulutları olarak bilinen bu bulutlar, Bunlar, nispeten kararlı, hızlı hareket eden hava yukarıya ve üst düzey rüzgarın estiği yöne az çok dik olarak yönlendirilmiş bir topografik engelin üzerinden zorlandığında gelişen atmosferdeki dalgalarla ilişkilidir.

Bu sapma, bir gölete bir çakıl taşı atarak oluşturabileceğiniz bir dalgadan farklı olarak, topografik bariyerin rüzgar yönünde bir yerçekimi dalgası oluşturur. Dağın zirvesinin üzerinde yeterli nem bulunduğunda, Mercek bulutları, havanın yükseldiği bu dağ dalgalarının tepesinde gelişir.

Hangi hava merceksi bulutlarla ilişkilidir?

Merceksi bulutlar, havadaki dağ dalgalarının görünür bir işaretidir. Ancak bu dalgalar bulutların ötesinde de olabilir ve hiç bulut oluşmadığında da var olabilir.

Yerde, sadece birkaç yüz metre ötede durgun hava varken, tek bir yerde çok güçlü şiddetli rüzgarlara neden olabilirler. Motorlu uçakların pilotları, kendilerine eşlik eden türbülans nedeniyle merceksi bulutların yakınında uçmaktan kaçınma eğilimindedir. Yetenekli (ve cesur) planör pilotları ise onlar gibi, çünkü bulutların şeklinden havanın yükseleceğini söyleyebilirler.

Uçak bir dağ dalgasıyla karşılaştığında, sonuç genellikle şiddetli türbülans olur. Bir dağ dalgasının var olduğuna dair en anlamlı ipucu, Mercek bulutlarının varlığıdır.

Ancak hava, bulut gelişimini destekleyemeyecek kadar kuru olduğunda, pilotlar ve diğerleri bir dağ dalgasının ve potansiyel olarak şiddetli türbülansın varlığından habersiz olabilir. Bu nedenle, görsel olarak çarpıcı ve fotoğrafçılar için çekici olsa da Mercek Bulutlar, havacılık camiasındakiler için hoş bir manzara olmayabilir.

Merceksi bulutları nasıl sınıflandırırız?

Üç ana merceksi bulut türü vardır: Altocumulus standing lenticular (ACSL), Stratocumulus standing lenticular( SCSL) ve Cirrocumulus standing lenticular (CCSL). Bu türler bulutların yerden yüksekliğine göre değişir.

Altocumulus standing lenticular (ACSL): Küresel kütleler, katmanlar halinde rulolar ile karakterize edilen, bireysel unsurların daha büyük olduğu bir orta irtifa bulut cinsidir. Altocumulus genellikle yere ulaşan yağış üretmez ve normalde gölgeli olarak beyaz veya gri görünür.

Bu bulut türü nadirdir, ancak atmosferin daha kararsız olduğu günlerde görülmesi beklenebilir. Bu bulutlar, fırtına avcıları arasında en popüler olanlardır çünkü genellikle bölgede bir fırtına gelişeceği anlamına gelen kararsız havaya işaret ederler.

Stratocumulus standing lenticular( SCSL): Görünümü düz bir mercek veya badem şeklindedir. Rüzgarın engellerin üzerinden geçmesiyle oluşan yerçekimi dalgaları sonucunda oluşur.

Cirrocumulus standing lenticular (CCSL): Adı, “mercimek gibi” anlamına gelen Latince’den türetilmiştir. Mercek veya badem görünümünde olan düz bulutlardır.

Bu cirrocumulus türleri genellikle oldukça uzun olabilir ve normalde çok belirgin sınırlara sahiptir. Cirrocumulus lenticularis, sabit hava yukarı doğru zorlandığında oluşur; bu genellikle orografik özelliklerden kaynaklanır, ancak dağlardan uzakta da olabilir.

Mercek bulutu depremin habercisi mi?

Mercek bulutlarının depremlerle ilişkilendirildiğine dair bilimsel bir veri yoktur. Mercek benzeri şekilli bulutların veya merceksi bulutların oluşumunun arkasındaki bilim belgelenmiştir. Mercek bulutunun depremle bir ilgisi olmasa da genel olarak hava durumunda bir değişiklik olmayacağına ve havanın güneşli olacağına işaret eder.

Bu yazılar da ilginizi çekebilir;

• Gökyüzü Neden Mavidir?
• Sis nedir, nasıl oluşur?
• Gök gürültüsü ve şimşek neden olur?
• Sulu kar, Sulusepken nedir, nasıl oluşur?