9 Aralık Dünya Yolsuzlukla Mücadele Günü 2025 ne zaman hangi güne denk geliyor? Yolsuzlukla Mücadele Gününün amacı nedir, ne zaman ortaya çıktı? Yolsuzluk yaşamı nasıl etkiler? Yolsuzlukta Türkiye’nin ve diğer ülkelerin durumu? Yolsuzlukta hangi ülke 1 numara? Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü 2025 teması nedir?
Peki Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü’nü kim başlattı? Türkiye’nin yolsuzluk puanı kaç? Dünyanın en az yolsuzluğu olan ülkesi hangisidir? Bir yolsuzluk vakasını nasıl bildirebilirim?
Bundan 19 yıl önce, 31 Ekim 2003 tarihinde Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi kabul edildi. BM tanımına göre yolsuzluk suçtur, ahlaksızdır ve halkın güvenine ihanettir.
Adalet sistemlerinin zayıflamasına yönelik küresel eğilim, kamu görevlilerinin hesap verebilirliğini azaltıyor ve bu da yolsuzluğun artmasına olanak sağlıyor.
Hem otoriter hem de demokratik liderler adaleti baltalıyor. Bu, yolsuzluk için dokunulmazlığı artırıyor ve hatta suçlular için sonuçları ortadan kaldırarak bunu teşvik ediyor. Rüşvet ve güç suistimali gibi yolsuzluk eylemleri de dünya çapında birçok mahkemeye ve diğer adalet kurumlarına sızıyor. Yolsuzluğun norm olduğu yerlerde, savunmasız insanların adalete erişimi kısıtlanırken zengin ve güçlüler, ortak iyilik pahasına tüm adalet sistemlerini ele geçiriyor.
Yolsuzlukla Mücadele, her birimiz için aktif olarak sesimizi çıkarmamızı ve kendi yaşamlarımızda ve başkalarının yaşamlarında yolsuzluğa karşı mücadele etmemizi hatırlatır.
Dünya Yolsuzlukla Mücadele Günü
World anti-corruption day
Birleşmiş Milletler tarafından her yıl 9 Aralık tarihi, “Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü” olarak belirlendi ve kutlanmaya başlandı. 31 Ekim 2003 tarihinde Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi kabul edildi. Sözleşme kapsamında 9 Aralık tarihinin Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü olması benimsendi. BM sözleşmesi Türkiye’de de 2006 yılında resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Birleşmiş Milletler Yolsuzluğa Karşı Sözleşme, yasal olarak bağlayıcı tek evrensel yolsuzlukla mücadele aracıdır. Sözleşme’nin geniş kapsamlı yaklaşımı ve hükümlerinin birçoğunun zorunlu niteliği, onu küresel bir soruna kapsamlı bir yanıt geliştirmek için benzersiz bir araç haline getiriyor. Birleşmiş Milletler Üye Devletlerinin büyük çoğunluğu Sözleşmeye taraftır.
BM sözleşmesi Türkiye’de 24.05.2006 tarihli resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Türkiye ayrıca Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşmelere de taraf oldu.
Yolsuzluk çok eski zamanlardan beri var olmuştur. Yolsuzlukla mücadele metinlerinin en eski kayıtlarından bazıları Babil’deki Hammurabi Kanunları, Mısır’daki Büyük Horemheb Fermanı ve Hindistan’daki Arthashastra’ya kadar dayanmaktadır.
Günümüzde Uluslararası Şeffaflık Örgütü, 1993 yılında Dünya Bankası’nın eski çalışanları tarafından kurulmuş, dünyanın her yerindeki ülkelerde yolsuzlukla mücadele eden en tanınmış gönüllü bir kuruluştur.
Birleşmiş Milletlere Kalkınma Fonu’nun tahminlerine göre her yıl küresel çapta yaklaşık 1 trilyon dolar, rüşvet olarak veriliyor ve tahmini 2,6 trilyon dolarlık yolsuzluk yapılıyor. Bu rakamlar, dünyanın 80 milyar dolarlık toplam küresel gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYİH) yüzde 5’inde daha fazlasına tekabül ediyor.
Bu günün amacı, yolsuzluğun olumsuz etkileri ve yolsuzluğun önlenmesi ve mücadele edilmesi gerektiği konusunda farkındalık oluşturmaktır.
Adalet sistemleri yanlışları cezalandırıp hükümetleri kontrol altında tutana kadar yolsuzluk artmaya devam edecektir. Adalet satın alındığında veya siyasi olarak müdahale edildiğinde, acı çeken insanlardır. Liderler, hukuku uygulayan ve yolsuzlukla mücadele eden kurumların bağımsızlığına tam olarak yatırım yapmalı ve bunu garanti altına almalıdır. Yolsuzluk için dokunulmazlığın sona erdirilmesinin zamanı geldi. – François Valerian (Uluslararası Şeffaflık Örgütü Başkanı)
- “Yolsuzluğa karşı tavır almadığınızda onu zımnen destekliyorsunuz.” – Kamal Haasan
- “Dürüstlük, şeffaflık ve yolsuzlukla mücadele kültürün bir parçası olmalıdır. Temel değerler olarak öğretilmeleri gerekiyor.” – Angel Gurría, OECD Genel Sekreteri
- “Yolsuzluk bir kanserdir, bir vatandaşın demokrasiye olan inancını yok eden, yenilik ve yaratıcılık içgüdüsünü azaltan bir kanserdir.” – Joe Biden
2025 Tema; “Gençlerle Yolsuzluğa Karşı Birleşiyoruz”
Her yıl 9 Aralık’ta kutlanan Dünya Yolsuzlukla Mücadele Günü, Birleşmiş Milletler tarafından toplumları şeffaflık, adalet ve etik yönetim konusunda bilinçlendirmek amacıyla düzenleniyor. 2025 yılı için belirlenen tema ise son derece anlamlı:
“Uniting with Youth Against Corruption: Shaping Tomorrow’s Integrity”
(Türkçesiyle: “Gençlerle Yolsuzluğa Karşı Birleşiyoruz: Yarının Dürüstlüğünü Şekillendirmek”)
Bu tema, geleceğin toplumlarını şekillendiren en önemli gücün gençlik olduğunu vurguluyor. Yolsuzlukla mücadelede gençlerin rolü yalnızca farkındalık oluşturmakla sınırlı değil; aynı zamanda yenilikçi teknolojileri kullanmak, etik değerlere dayalı liderlik geliştirmek ve sosyal medyada doğru bilgiyi yaymak gibi aktif bir sorumluluğu da kapsıyor.
2025 teması, şu mesajları öne çıkarıyor:
- Gençler yalnızca geleceğin değil, bugünün de değişim aktörleri.
Yolsuzlukla mücadelede yeni bakış açıları, yaratıcı çözümler ve güçlü bir toplumsal duruş genç nesillerle mümkün. - Dürüstlük kültürünün temeli eğitim ve farkındalıkla atılıyor.
Gençlerin etik değerleri benimsemesi, uzun vadede daha şeffaf kurumlar ve güçlü bir toplumsal yapı anlamına geliyor. - Teknoloji ve dijital araçlar mücadeleyi güçlendiriyor.
Yapay zekâ, veri analitiği, şeffaflık uygulamaları ve sosyal medya kampanyaları gençlerin etkisini büyütüyor. - Toplumun tüm kurumları gençlerle iş birliği içinde olmalı.
Okullar, sivil toplum kuruluşları, devlet kurumları ve özel sektör; gençlere alan açarak yolsuzluğa karşı ortak bir duruş sergileyebilir.
2025 yılı teması, yolsuzlukla mücadeleyi yalnızca bir devlet politikası olmaktan çıkarıp toplumsal bir bilinç hareketine dönüştürmeyi amaçlıyor. Bu bakış açısı, özellikle gençlerin enerjisini ve potansiyelini merkeze koyarak geleceği daha adil, şeffaf ve etik bir zeminde inşa etmeyi hedefliyor.
Yolsuzluk ne demek?
Usulsüzlük veya yolsuzluk, ticari açıdan etkinliği hukuken tam anlamıyla kontrol edilemeyen, daha çok kamu kuruluşlarında, özellikle yerel yönetimlerde oluştuğu iddia edilen, mevzuatın esnetilip görmezden gelinmesi veya ihlallere göz yumulması halleri olarak tanımlanıyor.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (Transparency International) tanımına göre ise ”kamu gücünün, özel çıkar sağlamak amacıyla kötüye kullanılmasına“ yolsuzluk deniyor. Yolsuzluğu, emanet edilen gücün özel kazanç için kötüye kullanılması olarak tanımlıyor.
Ayrıca yolsuzluk, yetkili makamla görevlendirilmiş bir kişi veya kuruluş tarafından yasadışı çıkar elde etmek veya kendi özel menfaati için yetkiyi kötüye kullanmak amacıyla yapılan bir sahtekarlık veya cezai suç türüdür.
Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak düzenlenen rüşvet, görevi kötüye kullanma, ihaleye fesat karıştırma, yasadışı yoldan elde edilen kazancın (kara para) aklanması, dolandırıcılık, sahtecilik, zimmet, irtikâp gibi suçlar bu çerçevede ele alınıyor.
Yolsuzluğun Temel Ögeleri
Günümüzde yolsuzluk hala büyük bir küresel sorundur. Yolsuzluk güveni aşındırır, demokrasiyi zayıflatır, ekonomik gelişmeyi engeller ve eşitsizliği, yoksulluğu, sosyal bölünmeyi ve çevresel krizi daha da kötüleştirir.
Yolsuzluğu açığa çıkarmak ve yolsuzluğu hesaba katmak, ancak yolsuzluğun nasıl işlediğini ve onu mümkün kılan sistemler anlaşıldığında gerçekleşebilir.
- Hizmet karşılığında para veya iyilik talep eden veya alan kamu görevlileri,
- Kamu parasını kötüye kullanan veya sponsorlarına, arkadaşlarına ve ailelerine kamu işleri veya sözleşmeler sağlayan politikacılar,
- Kazançlı anlaşmalar elde etmek için yetkililere rüşvet veren şirketler
Yolsuzluk, özellikle dünyanın en savunmasız ülkelerinde eşitsizliği, adaletsizliği ve istikrarsızlığı körükler. Hepimizi etkiler ve her yerde olabilir: iş dünyasında, hükümette, mahkemelerde, medyada ve sivil toplumda ve ayrıca sağlık ve eğitimden altyapı ve spora kadar tüm sektörlerde.
Hepimiz için nihai hedef, dürüstlük ve adalet toplumları inşa etmek ve sürdürmek ve dünyamızın farklı kültürlerinin birbirleriyle eşit olarak etkileşime girmesi olmalıdır.
Şeffaflığı Benimsemek
Yolsuzlukla Mücadele Etmek İçin Şeffaflığı Benimsemeliyiz
Şeffaflık tamamen kim, neden, ne, nasıl ve ne kadar sorularının cevaplarını bilmekle ilgilidir. Resmi ve gayri resmi kurallara, planlara, süreçlere ve eylemlere ışık tutmak anlamına gelir.
Şeffaflık, halkın kamu yararı için tüm gücü elinde bulundurmasına yardımcı olur. Bilgiyi aramak ve almak, yolsuzluğa karşı bir koruma görevi görebilecek ve karar vericilere ve kamu kurumlarına olan güveni artırabilecek bir insan hakkıdır. Bununla birlikte, şeffaflık sadece bilgiyi erişilebilir kılmak değil, aynı zamanda vatandaşlar tarafından kolayca erişilebilmesini, anlaşılabilmesini ve kullanılabilmesini sağlamakla da olur.
Ancak şeffaflık, yolsuzluğu önlemenin yalnızca ilk adımıdır.
“İnsanların ilgisizliği, yolsuzluğun artması için en iyi üreme alanıdır. Ancak birlikte çalışarak yolsuzluğa ve yolsuzluğa karşı cezasızlığa son vermeyi umabiliriz.” – Delia Ferreira Rubio (Transparency International)
Yolsuzluk, Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine bir engel olduğu gibi ekonomik büyümeyi de engeller ve yoksulluğu artırır. Bu nedenle sağlık, eğitim, su ve sanitasyon gibi hayati hizmetlere eşit erişimden halkı mahrum bırakır, adaleti engeller, toplumu istikrarsızlaştırır ve hukukun üstünlüğünü tehlikeye atar.
Yolsuzluk ve istismarlar sadece sert tedbirlerle önlenemez. Sosyal huzursuzluğun asıl sebebi yolsuzluklardır. Yolsuzluk sadece düşük gelirli devletler için sorun değil, zengin ve gelişmekte olan ülkelerde de olumsuz etkileri görülmektedir. Dolayısıyla yolsuzluk söz konusu olduğunda sürdürülebilir kalkınma yoktur.
Birleşmiş Milletler öncülüğünde, yolsuzluk ile mücadele kapsamında, adalet için gençlik sloganıyla değişime destek veriliyor. Yolsuzluğun olmadığı bir dünya için mücadele etmek üzere gençleri güçlendirmenin ve harekete geçirmenin önemi anlatılıyor.
Türkiye’nin Yolsuzluk Sıralaması nedir?
Türkiye, 2023 yılı itibarıyla Yolsuzluk Algı Endeksi’nde 180 ülke arasında 115. sıraya gerilemiştir. Bu sıralama, Türkiye’nin son yıllarda yolsuzlukla mücadeledeki zayıf performansını yansıtmaktadır. Ayrıca, puan olarak 2018’den bu yana ciddi bir düşüş yaşanmış ve Türkiye, Belarus, Kazakistan gibi ülkelerin gerisine düşmüştür
Endeks, ülkelerdeki kamu sektöründeki yolsuzluk algısını ölçmekte ve 0 ile 100 arasında bir puan vermektedir. Türkiye’nin düşük sıralaması, yargı bağımsızlığı ve hesap verebilirlik gibi alanlarda karşılaşılan sorunlara işaret etmektedir. Danimarka, Finlandiya ve Yeni Zelanda gibi ülkeler ise en az yolsuzluk algılanan ülkeler arasında üst sıralarda yer almaktadır.
2025 Yolsuzlukla Mücadele Günü Ne Zaman, Hangi Gün?
Yolsuzlukla Mücadele Günü her yıl 9 Aralık’ta kutlanıyor. Bu yıl kutlanacak Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü 9 Aralık 2025 Salı gününe denk geliyor.
- 2025 – 9 Aralık Salı
- 2026 – 9 Aralık Çarşamba
Birleşmiş Milletler, eğitim, sağlık, adalet, demokrasi, refah ve kalkınmaya verdiği zararları göz önünde bulundurarak yolsuzluğa karşı küresel bir mücadele başlatmak amacıyla bu günü destekliyor.
Eğitim, gençleri yolsuzluğu tanıma ve reddetme konusunda güçlendirir.
Siz de yolsuzluğun olmadığı bir dünyaya inanıyor musunuz?
Yolsuzluğu sona erdirmek için önce onu anlamalıyız. Dünya çapında insan hakları ihlallerini ve demokratik çöküşü durdurmak istiyorsak, yolsuzlukla mücadeleyi acilen hızlandırmamız gerekiyor. Çünkü yolsuzluk, hem insan hakları ihlallerini hem de demokratik gerilemeyi mümkün kılar. Buna karşılık, bu faktörler daha yüksek yolsuzluk seviyelerine yol açarak bir kısır döngüye yol açar.
Yolsuzluk karmaşık ve dirençlidir ve yolsuzlukla mücadele müdahalelerinin sınırları vardır. Güven inşa etmek ve ortaya çıktıkça fırsatları değerlendirmek gerekir. İlerici reformları zorlamak ve güçlülerden hesap sormak için, etrafınızdaki olay ve gelişmelerden haberdar olabilir, yolsuzluk hakkında bilgi alabilir ve yolsuzluğu önlemek için harekete geçebilirsiniz.
Kaynaklar:
- www.seffaflik.org
- euronews.com
- www.transparency.org
İlgili Diğer Konular
- Dünya Yolsuzluk Sıralaması
- Yolsuzluk Kavramına Genel Bakış
- Dünya İnsan Hakları Günü
- Aralık Ayı Önemli Günler ve Haftalar
