12 Aralık Uluslararası Tarafsızlık Günü 2025
Uluslararası Tarafsızlık Günü nedir, ne zaman kutlanıyor? 12 Aralık Uluslararası Tarafsızlık Günü’nün tarihçesi, BM’nin kararı, İsviçre’nin tarafsızlık rolü ve bu politikanın günümüzdeki önemi…
Uluslararası Tarafsızlık Günü nedir, ne zaman kutlanıyor? 12 Aralık Uluslararası Tarafsızlık Günü’nün tarihçesi, BM’nin kararı, İsviçre’nin tarafsızlık rolü ve bu politikanın günümüzdeki önemi…
Uluslararası Tarafsızlık Günü
12 Aralık, Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen Uluslararası Tarafsızlık Günü olarak dünya genelinde barış, diploması ve uzlaşma kültürünü hatırlatan özel bir tarih. Çatışmaların hızla büyüyebildiği bir çağda tarafsızlık, sadece “karışmamak” demek değil; aktif bir barış stratejisi, köprü kurma sanatı ve krizleri tırmandırmadan çözme becerisidir. Bu gün, devletlerin ve toplumların önleyici diplomasiye nasıl katkı sunabileceğini yeniden düşünmemiz için güçlü bir hatırlatma niteliği taşır.
Her yıl 12 Aralık Uluslararası Tarafsızlık Günü’nde ütopik bir dünya olasılığı teşvik edilmektedir. Birleşmiş Milletler tarafından başlatılan bu günün kutlanması, ülkeler arasında karşılıklı yarar sağlayan ve dostane ilişkileri savunmaya ve bu yönde kampanya yürütmeye odaklanmaktadır. Tarafsız bir ülke, çatışma veya savaş zamanlarında herhangi bir taraf tutmamaktadır. İsviçre, her iki Dünya Savaşı sırasında da tarafsız kalmayı tercih ederek tarafsızlığın harika bir örneğidir.
Tarihçe: Uluslararası Tarafsızlık Günü Nasıl Ortaya Çıktı?
Tarafsızlık kavramı uluslararası ilişkilerde yeni bir fikir değil; kökleri iki yüzyıl öncesine uzanıyor. 1815 yılında İsviçre, Viyana Kongresi’nde kalıcı tarafsızlık statüsünü ilan eden ilk ülke oldu ve bu karar, Avrupa siyasetinde önemli bir istikrar unsuru olarak kabul edildi. Yıllar içinde İsviçre’nin tarafsızlık politikası sadece diplomatik bir duruşla sınırlı kalmadı; ülke, savaşlardan kaçan binlerce mülteci için güvenli bir sığınak, barış görüşmeleri için de tarafsız bir zemin haline geldi. Bugün hâlâ birçok uluslararası örgütün Cenevre’de konumlanması tesadüf değildir.
Bu tarihsel çizgi, tarafsızlığın pratikte barışı destekleyen bir mekanizma olabileceğini kanıtladı. Bu nedenle, modern dönemde tarafsızlığın küresel bir barış ilkesi olarak öne çıkmasına şaşırmamak gerekiyor. Bu yaklaşım 20. yüzyılın sonlarında yeniden güçlü bir ivme kazandı. 12 Aralık 1995’te, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Türkmenistan’ın kalıcı tarafsızlık statüsünü tanıdı ve bu tarih ileride sembolik bir dönüm noktası olarak değerlendirildi.
- Türkmenistan, 12 Aralık 1995 tarihinde aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 185 ülkenin oy birliği ile Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda “Daimi Tarafsızlık Statüsü” kazandı.
Türkmenistan, tarafsızlığın uluslararası barışta oynadığı rolü daha görünür kılmak için bu tarihin resmî bir gün olarak tanınması için girişimde bulundu. Sonuç olarak, 2 Şubat 2017’de BM Genel Kurulu, A/RES/71/275 kararıyla 12 Aralık’ı Uluslararası Tarafsızlık Günü ilan etti.
Bu süreç, tarafsızlığın yalnızca birkaç ülkenin benimsediği bir politika değil, uluslararası toplum tarafından desteklenen ve barış mimarisinin en önemli araçlarından biri olarak görülen küresel bir ilke hâline geldiğini gösteriyor.
Uluslararası Tarafsızlık Günü tarihleri
- 2025 – 12 Aralık Cuma
- 2026 – 12 Aralık Cumartesi
- 2027 – 12 Aralık Pazar
- 2028 – 12 Aralık Salı
- 2029 – 12 Aralık Çarşamba
Tarafsızlık Nedir ve Neyi İfade Eder?
Tarafsızlık, çoğu zaman “hiçbir şeye karışmamak” gibi pasif bir tutum olarak algılansa da uluslararası ilişkilerde bundan çok daha derin, stratejik ve aktif bir anlama sahiptir. Bir devletin tarafsızlığı; silahlı çatışmalara katılmama, taraf tutmama, askerî ittifaklara dahil olmama ve gerektiğinde arabuluculuk rolü üstlenebilme kapasitesi anlamına gelir. Yani tarafsızlık bir geri çekilme değil; barış için dengeli duruş sergileyebilme yeteneğidir.
Modern diplomasi açısından tarafsızlık, krizlerin tırmanmasını engellemek için kullanılan önemli bir araçtır. Tarafsız bir devlet, güvenilir bir arabulucu ya da müzakere masası sunucusu olarak kabul edilir. İsviçre’nin yüzyıllardır barış görüşmelerine ev sahipliği yapması; Kızılhaç gibi küresel insani kuruluşların yine tarafsız bir ülkede doğmuş olması bunun en güçlü örnekleri arasında yer alır.
Bunun yanında tarafsızlık, uluslararası insancıl hukuka duyulan saygıyı, insani yardıma erişimi kolaylaştırma sorumluluğunu ve çatışma bölgelerine tarafsız bir bakışla yaklaşma zorunluluğunu da içerir. Bu nedenle tarafsız devletlerin uluslararası arenadaki rolü yalnızca kendi güvenlik politikalarıyla sınırlı değildir; barış inşasının önemli aktörleri hâline gelirler.
BM Neden Uluslararası Tarafsızlık Günü’nü İlan Etti?
Birleşmiş Milletler, 12 Aralık’ı Uluslararası Tarafsızlık Günü olarak ilan ederken aslında tek bir ülkeyi onurlandırmaktan ziyade, tarafsızlık ilkesinin küresel barışta oynadığı kritik rolü görünür kılmayı amaçladı. Günümüz dünyasında çatışmalar sınır tanımıyor; diplomatik krizler daha hızlı tırmanıyor ve insani yardıma erişim birçok bölgede giderek zorlaşıyor. İşte bu nedenle BM, tarafsızlığın yalnızca siyasi bir duruş değil, aynı zamanda önleyici diplomasi, arabuluculuk ve insani yardım akışının korunması açısından hayati bir araç olduğunu vurgulamak istedi.
BM’nin 2017’de kabul ettiği karar metninde, tarafsızlığın barışa hizmet eden tüm çabaların merkezinde yer aldığı ifade ediliyor. Tarafsız devletlerin, çatışan taraflarla eşit mesafede durarak güven inşa edebilmesi, müzakere kanallarını açık tutabilmesi ve ateşkes süreçlerinde hakemlik yapabilmesi modern barış mimarisi için büyük önem taşıyor.
Ayrıca BM, bu günün farkındalık oluşturmasını ve ülkelerin kendi diplomatik politikalarında daha diyalog odaklı, gerilimi azaltan ve uzlaşma temelli yaklaşımlar geliştirmesine ilham vermesini hedefliyor. Böylece Uluslararası Tarafsızlık Günü, sadece bir anma değil; barış politikalarının geleceğini şekillendirmeye yönelik bir çağrı niteliği taşıyor.
12 Aralık Nasıl Kutlanıyor? Uluslararası Tarafsızlık Günü’nün Dünyadaki Yansımaları
Uluslararası Tarafsızlık Günü, diğer birçok özel gün gibi kitlesel kutlamalardan çok, bilinç ve farkındalık oluşturmaya yönelik etkinliklerle anılıyor. Birleşmiş Milletler ve çeşitli ülkeler, 12 Aralık’ta tarafsızlığın barışa katkısını öne çıkaran programlar düzenleyerek bu kavramın uluslararası toplumdaki yerini güçlendirmeyi hedefliyor.
BM Etkinlikleri:
Birleşmiş Milletler, bu günde genellikle barış, arabuluculuk, insani yardım ve önleyici diplomasi konularında paneller, yuvarlak masa toplantıları ve canlı yayınlanan konferanslar yapar. Amacı, tarafsızlığın çatışmaları önlemedeki rolünü farklı bakış açılarıyla tartışmaktır.
Türkmenistan’daki Kutlamalar:
Günün resmî ilanındaki öncü rolü nedeniyle Türkmenistan’da 12 Aralık büyük bir önem taşır. Ülke genelinde resmî törenler, kültürel etkinlikler, konserler ve uluslararası konferanslar düzenlenir. Türkmenistan bu günü ulusal kimliğinin önemli bir parçası olarak görür; bu nedenle kutlamalar oldukça geniş kapsamlıdır.
Tarafsız Ülkelerdeki Anmalar:
İsviçre, Avusturya ve benzeri tarafsız statüye sahip ülkeler, genellikle bu günü sessiz ama anlamlı etkinliklerle değerlendirir. Üniversiteler, düşünce kuruluşları ve diplomasi merkezleri, barış süreçlerinde tarafsızlığın rolünü tartışan seminerler düzenler.
Sivil Toplum ve Akademik Etkinlikler:
STK’lar, barış ve insan hakları temalı atölyeler, belgesel gösterimleri, gençler için diplomasi eğitimleri ve akademik paneller organize eder. Okullarda “tarafsızlık nedir?” konulu ders içi etkinlikler yapılabilir.
Dijital Farkındalık Kampanyaları:
Sosyal medya kampanyaları (#NeutralityDay, #TarafsızlıkGünü), kısa bilgilendirici videolar, infografikler ve blog yazılarıyla günün mesajı geniş kitlelere ulaştırılır. Özellikle barış temalı içerikler bu günde yoğun şekilde paylaşılır.
Bu etkinliklerin ortak noktası, tarafsızlığın yalnızca hukuki bir statü değil, barışın sürdürülebilirliği için aktif bir yaklaşım olduğunu vurgulamasıdır.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Uluslararası tarafsızlık politikası nedir?
Uluslararası tarafsızlık politikası, bir devletin silahlı çatışmalara katılmaması, taraf tutmaması ve askeri ittifaklardan uzak durması üzerine kurulu resmi bir duruştur. Bu politika, ülkenin uluslararası ilişkilerde güvenilir bir arabulucu ve barış sağlayıcı rol üstlenmesini sağlar. Tarafsız ülkeler, çatışan taraflar arasında güven inşa edebildiği için diplomasi süreçlerinde önemli bir konuma sahiptir.
2. Uluslararası Tarafsızlık Günü neden 12 Aralık’ta kutlanıyor?
12 Aralık tarihi, 1995’te Birleşmiş Milletler’in Türkmenistan’ın “kalıcı tarafsızlık” statüsünü tanıdığı gün olduğu için sembolik bir anlam taşır. Daha sonra BM, 2017’de aldığı kararla bu tarihi tüm dünya için Uluslararası Tarafsızlık Günü ilan etti.
3. Tarafsızlık, ülkelerin askeri güç bulundurmasına engel midir?
Hayır. Tarafsızlık politikası bir ülkenin tamamen savunmasız olduğu anlamına gelmez. İsviçre örneğinde olduğu gibi bazı tarafsız ülkeler güçlü bir savunma ordusuna sahiptir. Önemli olan, bu gücün saldırı amacıyla değil, yalnızca ülke güvenliğini korumak için kullanılmasıdır.
4. Tarafsız ülkeler barış süreçlerine nasıl katkı sağlar?
Tarafsız ülkeler çatışan taraflara eşit mesafede durdukları için genelde müzakerelere ev sahipliği yapar, arabuluculuk yapabilir veya insani yardım koridorlarının açılmasını kolaylaştırabilir. Cenevre’nin onlarca barış görüşmesine mekân olması bunun en bilinen örneğidir.
5. Tarafsızlık sadece devletler için geçerli bir ilke midir?
Hayır. Tarafsızlık kavramı, insani yardım kuruluşları, uluslararası örgütler, hatta medya ve diplomasi çalışanları için de önemlidir. Özellikle Kızılhaç gibi kuruluşlar, tarafsızlık ilkesini misyonlarının temel taşı olarak kabul eder; böylece kriz bölgelerinde güven ve erişim sağlayabilirler.
6. Türkmenistan’ın bağımsızlık günü ne zaman?
Türkmenistan’ın bağımsızlık günü 27 Ekim’dir. Bu tarih, 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrası Türkmenistan’ın bağımsızlığını ilan ettiği gündür. Uluslararası Tarafsızlık Günü ile doğrudan ayni gün olmasa da, Türkmenistan’ın tarafsızlık statüsünü kazandığı 12 Aralık 1995 ile birlikte ülke için yıl içinde iki önemli ulusal tarih olarak anılır.
Dünyadaki Tarafsız Ülkeler Hakkında 5 İlginç Gerçek
1. İsviçre tarafsız ama güçlü bir orduya sahip
İsviçre, askeri ittifaklara katılmayan bir ülke olmasına rağmen, oldukça disiplinli ve modern bir silahlı kuvvet yapısını korur. Tarafsızlığını sürdürebilmek için savunma kapasitesini güçlü tutmayı stratejik bir gereklilik olarak görür. Yani tarafsızlık, İsviçre’de “savunmasızlık” anlamına gelmez.
2. Sırbistan’ın tarafsızlığı esnek bir statü
Sırbistan bugün tarafsız bir politika izlese de bu durum kalıcı olmak zorunda değil. Ülke, gelecekte NATO’ya ya da Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’ne (CSTO) katılmaya karar verirse tarafsızlık statüsü değişebilir. Bu da tarafsızlığın bazı ülkelerde dinamik bir politika olduğunu gösteriyor.
3. Gana kapalı-tarafsız bir politika uygulamaya başladı
Gana hükümeti, Cumhurbaşkanı John Atta Mills’in ölümünün ardından “kapalı-tarafsız” olarak adlandırılan daha çekimser ve dengeleyici bir dış politika yaklaşımını benimsedi. Bu model, uluslararası ilişkilerde belirli güç bloklarına mesafeli durmayı ve daha öngörülü diplomasi yürütmeyi hedefliyor.
4. Japonya savaşlara katılmıyor ama ciddi şekilde savunmaya hazır
Japonya Anayasası’nın 9. maddesi ülkeye savaş açma veya uluslararası çatışmalara katılma yasağı getirir. Ancak bölgesel tehditler ve tarihsel deneyimler nedeniyle ülke, öz savunma odaklı modern bir askeri güç bulundurmayı sürdürür. Bu durum, tarafsızlık ve güvenlik dengesinin nasıl kurulabileceğine dair önemli bir örnek sunuyor.
5. İsviçre, barış kuruluşları için doğal bir merkez hâline geldi
Tarafsız statüsü ve güvenli atmosferi sayesinde İsviçre, Uluslararası Kızılhaç Komitesi gibi birçok küresel insani kuruluşun genel merkezine ev sahipliği yapıyor. Ülke, dünya çapında diplomasi ve barış görüşmeleri için en çok tercih edilen lokasyonlardan biri olarak kabul ediliyor.
Sonuç: Uluslararası Tarafsızlık Günü Neden Önemli?
Uluslararası Tarafsızlık Günü, yalnızca diplomatik bir kavramı hatırlatmakla kalmaz; aynı zamanda dünyanın bugün en çok ihtiyaç duyduğu iki değeri ön plana çıkarır: diyalog ve barış. Çatışmaların hızla küreselleştiği, krizlerin sınır tanımadan yayıldığı bir dönemde tarafsızlık, pasif bir pozisyon değil; aktif şekilde gerilimi azaltmayı ve çözüm üretmeyi amaçlayan bir yaklaşım haline gelmiştir.
İsviçre’den Türkmenistan’a kadar farklı ülkelerin deneyimleri, tarafsızlığın uluslararası ilişkilerde güven, istikrar ve arabuluculuk kapasitesi yarattığını açıkça gösteriyor. BM’nin bu güne resmî bir statü kazandırması da aslında insanlığa verilen ortak bir mesajdır: Barış, taraf tutarak değil; herkes için eşit mesafede durup çözüm üretebilen bir yaklaşım sayesinde mümkündür.
Bu nedenle 12 Aralık, sadece bir takvim günü değil; devletlere, kurumlara ve bireylere “barışı korumak hepimizin sorumluluğudur” diyen evrensel bir çağrı niteliği taşır. Bugün, tarafsızlığın yalnızca bir politika değil, uzun vadeli bir barış kültürü inşa etme aracı olduğunu yeniden düşünmek için güçlü bir fırsat sunar.
