Dünya Köleliğin Kaldırılması Günü 2023

Dünya Köleliğin Kaldırılması Günü nedir, ne zaman kutlanıyor? Uluslararası Köleliğin Kaldırılması Günü neden önemlidir ve niçin kutlanır? Dünyada kölelik hala var mı? Köleliği ilk kim kaldırdı? Osmanlı’da Kölelik ne zaman yasaklandı? Kölelik ne zaman ortadan kalktı? Köle sözleşmesi nedir?

Kölelik insanlığımız pahasına hala dünya ekonomisine fayda sağlıyor, ancak artık durması gerekiyor! Uluslararası Köleliğin Kaldırılması Günü her yıl 2 Aralık’ta kutlanıyor. Bu, modern kölelik belasıyla mücadelede farkındalığı artırmak ve küresel çabaları güçlendirmekle ilgili amaca dayanıyor.

Dünya genelinde hükümetlerin, örgütlerin ve bireylerin bu günü, dünyada hala var olan modern biçimiyle köleliğin vahşetini kınamak için özellikle bir fırsat olarak değerlendirmesi gerekiyor.

Ayrıca not olarak; Uluslararası Köleliğin Kaldırılması Günü’nün amacı, Transatlantik Köle Ticareti Döneminde işlenen vahşetleri yansıtmak için oluşturulan Dünya Kölelik ve Transatlantik Köle Ticareti Kurbanlarını Anma Uluslararası Günü’nün (25 Mart) amacından farklıdır.

Peki Uluslararası alanda köleliğin ve köle ticaretinin kaldırılmasına ilişkin sözleşme hangi tarihte yürürlüğe girmiştir? Dünya Köleliğin Kaldırılması Günü nasıl ortaya çıktı, tarihçesi nedir? Köle nedir, kime köle denir? Kimler köle olur? İslam’da ve Türklerde kölelik var mı? Kuranda kölelik geçiyor mu? Cariyenin anlamı nedir?

Dünya Köleliğin Kaldırılması Günü

Dünya genelinde klasik anlamda kölelik yasaklanmış olsa da günümüz dünyası “modern kölelik” adı altında tarihin herhangi bir dönemine kıyasla çok daha fazla sayıda köle nüfusuna sahip.

Birleşmiş Milletler (BM), 2 Aralık 1949’da insan ticareti, cinsel istismar, çocuk işçi çalıştırma ve zorla evlendirme gibi köleliğin çağdaş formlarını yok etmeyi amaçlayan bir yasa tasarısını kabul etti. Bu nedenle 2 Aralık dünya genelinde “Köleliğin Kaldırılması Günü” olarak kutlanıyor.

2 Aralık Uluslararası Köleliğin Kaldırılması Günü, insan ticareti, cinsel sömürü, çocuk işçiliği, zorla evlendirme ve çocukların silahlı çatışmalara zorla dahil edilmesi gibi modern kölelik biçimlerinin ortadan kaldırılmasını amaçlamaktadır.

Dünya Köleliğin Kaldırılması Günü, İnsan Ticaretinin ve Başkalarının Fuhuşunun Sömürülmesine İlişkin BM Sözleşmesi’nin üye devletler tarafından 2 Aralık 1949’da kabul edildiği tarih olan 2 Aralık’ta dünya genelinde her yıl kutlanır.

Kölelikle Mücadele Günü Tarihçesi

Bugün dünyada hala var olan modern köleliğin tüm biçimlerini kınamak ve farkındalık oluşturmak için özel olarak ayrılmış bir gün olarak dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, kuruluşlar ve insanlar tarafından kutlanmaktadır.

Birleşmiş Milletlere bağlı Uluslararası Çalışma Örgütü, modern köleliğin kurbanlarının sayısını dünya çapında 40 milyon olarak veriyor. Modern kölelik herhangi bir bağlayıcı yasa tarafından tanımlanmasa da, kelime zorla çalıştırma, borç esareti, zorla evlendirme, insan ticareti gibi uygulamaları ve bir mağdurun şiddet, zorlama, baskı, aldatma veya gücün kötüye kullanılması gibi uygulamaları kapsamaktadır.

1808 yılında ABD Kongresi Köleliği Yasakladı; Kongre, köleleştirilmiş kişilerin ithalatını yasakladı, ancak bu yasak için baskı daha önce Amerikan Devrimi sırasında kuzey kolonilerinde başlamıştı. 1866 yılında ise Küba’da Son Dans; Bilinen son köle gemisi 1866’da Küba’ya esir taşıyordu.

BM Kölelik Çalışma Grubu, 1985’te Köleliğin Kaldırılması için Dünya Günü olarak değerlendirilmek üzere tarihi teklif eden bir rapor sundu. 2 Aralık tarihi, modern köleliğin vahşetine ışık tutsa da veya daha iyi bir insanlık için ilham vermeye çalışsa da tam on yıl öncesine kadar Uluslararası Köleliğin Kaldırılması Günü tanınmıyordu.

Birleşmiş Milletlerin tavsiyesi her türlü köleliği içeriyordu. 1995 yılına gelindiğinde Birleşmiş Milletler Çalışma Grubu’nun on yıl önce kölelikle ilgili raporunu takiben dünya, 2 Aralık Uluslararası Köleliğin Kaldırılması Günü olarak tanımaya başladı ve ilk olarak dünya genelinde kutlandı.

Uluslararası Çalışma Örgütü, Kasım 2016’da uygulanan ve zorla çalıştırmayı ortadan kaldırmaya yönelik küresel çabalara yardımcı olmayı amaçlayan “hukuki olarak bağlayıcı yeni bir protokol” kabul etti.

Kölelik nedir? Kimler Köle Olur?

Kölelik, dünyanın birçok ülkesinin aşina olduğu bir terimdir. Tarih derslerinden pop kültürüne kadar, kölelik kelimesi kolektif bilince nüfuz etmiştir.

UNESCO, köleliği; “Bir başkasının hayatı üzerinde bir mülkiyet veya kontrol unsuru, zorlama ve hareketin kısıtlanması ve birinin ayrılma özgürlüğü olmaması gerçeği” olarak tanımlar.

Bu tanımla BM, 1948 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde köleliğin her türlüsünün yasak olduğunu ilan etmiştir. Köleliğin insan haklarına bir hakaret olarak evrensel olarak tanımlanmasının üzerinden 70 yıl geçmesine rağmen, birçok kölelik türü varlığını sürdürmektedir.

“Aklını yürütmeyenler bağnazdır, yapamayanlar aptaldır, cesaret edemeyenler ise köledir.” – George Gordon Byron (Lord Byron)

Köleliği ilk kaldıran ülke hangisidir?

Dünya üzerinde kölelik uygulamasının kaldırıldığı ilk devlet olarak 1807 tarihiyle İngiltere olarak bilinmektedir. Britanya, 1833’te imparatorluğunun tamamında köleliği kaldırdı; Fransa ve ABD sırasıyla 1848 ve 1865’te izledi.

ABD Kongresi tarafından 31 Ocak 1865’te kabul edilen ve 6 Aralık 1865’te onaylanan 13. değişiklik, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki köleliği kaldırdı.

Fransa’da 27 Nisan 1848’de köleliği kaldıran kararnamenin 12 maddesi, hem anakara Fransa’da hem de Fransız kolonilerinde köleliğe kesin olarak son verdi.

Köleliğin kaldırılmasını ilk kim başlattı?

Bir İngiliz politikacı ve hayırsever William Wilberforce (1759-1833), hareketin köle ticaretini ortadan kaldırmasına öncülük etti.

Köleliği en son kaldıran ülke hangisidir?

Bilinen tarihi kayıtlara göre son köle gemisi 1866’da Küba’ya tutsaklar taşımış olsa da, Moritanya, 1981’de, Abraham Lincoln’ün Amerika Birleşik Devletleri’nde Özgürlük Bildirgesi’ni yayınlamasından yaklaşık 120 yıl sonra, dünyada köleliği kaldıran son ülkedir.

Osmanlı’da kölelik 1847 yılında kaldırıldı

Osmanlı Devleti’nde 1847’de yayımlanan bir fermanla kölelik, Osmanlı topraklarından da tamamen kaldırılmış oldu. Osmanlı Devleti’nde köle ticareti Tanzimat Fermanı ile birlikte Sultan Abdülmecit’in emriyle, H. 1263/ M. 1847 tarihinde resmen yasaklanmış ve köle pazarları kaldırılmıştır.

Cariyenin anlamı nedir?

Cariye, kadın köle demektir. Cariye ya da halayık, Yahudi ve Arap toplumunda, savaşta esir edilmiş veya başka bir şekilde köle konumuna düşmüş, her konuda efendisinin isteklerine bağlı bulunan kadınları ifade eder. Savaşta esir edilen kadınlar için karavaş ismi de kullanılır.

İslamiyet öncesi Araplarda yaygın olan cariyelik sistemi Arapların İslamiyet’le tanışmalarından sonra da devam etmiştir. Ancak İslamiyet’le birlikte Kur’an indirildikten sonra cariyelerin hak ve hukuku ile ilgili bazı durumları düzenlemiştir. İslam Devleti ve Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyıl ortalarına kadar cariyelik sistemi hüküm sürmüştür.

Osmanlı Devleti, İslami nedenlerden ötürü Avrupa’da köleliği terk eden en son ülke olmuştur. Osmanlı’da kölelik sistemi, batıdan etkilenerek liberal görüşler edinen Sultan Abdülmecid döneminde 1847’de bir fermanla şeklen kaldırılmıştır.

İslam köleliği yasaklıyor mu?

İslam hukuku, köleliği yasaklamamakla birlikte, Kur’ân-ı Kerim Muhammed Suresi 4. ayette savaşta alınan tutsakların ya lütfedip karşılıksız veya fidyeyle serbest bırakılmalarını emretmektedir.

“Savaşta inkâr edenlerle karşılaştığınız zaman boyunlarını vurun. Nihayet onlara iyice vurup sindirince bağı sıkıca bağlayın (esir alın). Savaş sona erince de artık ya karşılıksız veya fidye karşılığı salıverin. Durum şu ki, Allah dileseydi, onlardan intikam alırdı. Fakat sizi birbirinizle denemek ister. Allah yolunda öldürülenlere gelince, Allah onların yaptıklarını boşa çıkarmaz.”  (Muhammed Suresi 4. Ayet)

Şeriat hukuku, köleliği yasaklamamakla birlikte, ancak Müslüman olmayan bir bireyin, Müslüman olmayan topraklarda tutsak edilmesi veya satın alınması, veya annesi veya babasının bir köle olması koşulları ile köleleştirilebileceğini belirlemiştir. Köleler, dini konularda özgür insanlar ile eşdeğer görülmüşlerdir.

Kölelik sözleşmesi nedir?

Kölelik, Köle Ticareti, Köleliğe Benzer Uygulama ve Geleneklerin Ortadan Kaldırılmasına dair Ek Sözleşme, Birleşmiş Milletler tarafından 7 Eylül 1956 tarihinde kabul edilmiştir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 27.12.1963 tarihinde kabul edilen 361 numaralı kanun ile Kölelik, Köle Ticareti, Köleliğe Benzer Uygulama ve Geleneklerin Ortadan Kaldırılmasına dair Ek Sözleşme onaylanmıştır. Kanun 6 Ocak 1964 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Köle Ticareti ve Köleliğin Kaldırılması Hakkında 5 İlginç Gerçek

1- Dünya genelinde 40 milyon insan modern kölelikle karşı karşıya;

Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre, dünya çapında 40 milyondan fazla insan zorla çalıştırma, borç esareti, zorla evlendirme ve insan ticareti gibi modern köleliğin kurbanı. Günümüzde dünya genelinde 24,9 milyonu zorunlu çalıştırma ve 15,4 milyonu zorla evlendirme olmak üzere tahminen 40,3 milyon insan modern kölelik içindedir.

Birleşmiş Milletler araştırmasına göre zorla çalıştırılan ve evlendirilen “modern kölelerin” sayısı ise 50 milyona ulaştı.

2 – Zorla çalıştırılan 150 milyar dolar kâr sağlıyor

Uluslararası Çalışma Örgütü, şu anda dünya çapında 21 milyon zorla çalıştırma kurbanı olduğunu ve her yıl kişisel ekonomide toplam 150 milyar dolarlık yasadışı kâr oluştuğunu tahmin ediyor. Zorla çalıştırılan 24,9 milyon insandan 16 milyonu ev işleri, inşaat veya tarım gibi özel sektörde sömürülmektedir; 4,8 milyon insan zorla cinsel sömürüye maruz kalıyor ve 4 milyon insan devlet yetkilileri tarafından zorla çalıştırılıyor.

3- Köleleştirilenlerin dörtte biri çocuk

Modern kölelik biçimlerine tanık olan her dört kişiden birinin çocuk olduğu tahmin ediliyor.

Kadınlar ve kızlar, zorla çalıştırmadan orantısız bir şekilde etkileniyor ve bu oran, ticari seks endüstrisindeki mağdurların %99’unu ve diğer sektörlerdeki %58’ini oluşturuyor.

4 – Transatlantik Köle Ticareti ile 12 milyon Afrikalı köle taşındı

Kayıtlara göre, Transatlantik Köle Ticareti ile 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Atlantik Okyanusu üzerinden Amerika’ya tahminen 12 milyon Afrikalı insan taşındı. Transatlantik Köle Ticareti sırasında köleleştirilmiş Afrikalıların çoğunluğu Karayipler veya Brezilya’ya nakledildi.

5 – Köleliğin kaldırılması için ilk başkaldırı 230 yıl önce 1791’de 22 Ağustos’u 23 Ağustos’a bağlayan gece o zamanki adı Santo Domingo olan bugün Haiti ve Dominik Cumhuriyeti arasında paylaşılan adada yaşandı. İsyancılar, 5 yıl süren silahlı mücadelenin sonunda hem özgürlüklerini kazandı hem de sömürge yönetiminden bağımsız bir devlet kurmayı başardı.

Köleliğin Kaldırılması Günü Neden Önemli?

Uluslararası Köleliğin Kaldırılması Günü’nün amacı, yeterli sayıda insanın modern köleliğin belasından haberdar olmasını ve onu sona erdirmeye kararlı olmasını sağlamaktır. Bu gün, insanların kölelik hakkında bilinçlenmesi ve tüm kölelik çeşitlerinin sona erdirilmesiyle dünyamızda kalıcı bir etki yaratmak ve bir değişiklik yapmak için bir fırsattır.

Daha iyi ve adil bir gelecek için topluca çalışarak insanlığın eksikliklerini vurgular. Uluslararası Köleliğin Kaldırılması Günü, kölelikle ilgili bireysel, geleneksel inanç ve kurumlar kapsamında hatalarımızın farkında olmamızı sağlar ve daha iyiyi talep etmemiz için bir motivasyon görevi görür.

Kölelik, 21. yüzyılda tolere edilemeyecek bir insanlık ayıbıdır. Göçmenler, kadınlar, ayrımcılığa uğrayan etnik gruplar, azınlıklar ve yerli halklar dahil olmak üzere sosyal olarak dışlanmış grupların çoğunu etkileyen modern kölelik ve esaretin sona erdirilmesine,  özel önem vermemiz hayati önem taşımaktadır.

2023 Dünya Köleliğin Kaldırılması Günü Ne Zaman?

Birleşmiş Milletlerin 2 Aralık 1949’da insan ticareti, cinsel istismar, çocuk işçi çalıştırma ve zorla evlendirme gibi köleliğin çağdaş formlarını yok etmeyi amaçlayan yasa tasarısını kabul etmesiyle birlikte Dünya genelinde her yıl 2 Aralık günü “Köleliğin Kaldırılması Günü” olarak kutlanıyor. 2023 yılı itibariyle 2 Aralık Cumartesi gününe denk geliyor.

Yıllara göre Köleliğin Kaldırılması Günü Tarihleri

• 2022 – 2 Aralık Cuma
• 2023 – 2 Aralık Cumartesi
• 2024 – 2 Aralık Pazartesi
• 2025 – 2 Aralık Salı

Ayrıca bu günden farklı olarak Uluslararası Köle Ticaretini ve Kaldırılmasını Anma Günü 23 Ağustos’ta kutlanır.

Bu yazılar da ilginizi çekebilir;

• Aralık Ayı Önemli Günler ve Haftalar
• 9 Aralık Yolsuzlukla Mücadele Günü 
• 3 Aralık Dünya Engelliler Günü
• 2023 Mevlana Haftası