İmam-ı Hanbeli Kimdir? Kısaca Hayatı ve Eserleri

Mezhep imamlarından Hanbeli mezhebinin öncüsü ve kurucusu, hadis alimi Bağdat’ta yaşamış olan İmam-ı Hanbeli hayatı ve eserleri

İmam-i Hanbeli (İmam-ı Ahmed bin Hanbel)

Ahmed bin Hanbel, (Arapça yazılışı: ‏‎‎‎‎‎‎‎‎أحمد بن حنبل‏‎‎‎‏‎‎‎ ‎‎‎‎‎‎‎)

İmam-ı Hanbelî, tam adıyla Ahmed bin Hanbel (780–855), İslam dünyasında fıkıh ve hadis ilimlerinde derin izler bırakmış büyük bir Sünnî alimdir. Dört büyük mezhepten biri olan Hanbelî Mezhebi’nin kurucusudur. İlim, sabır ve direnişin sembolü kabul edilen İmam Ahmed bin Hanbel, özellikle hadis odaklı fıkıh anlayışıyla tanınır.

Miladi olarak 780 yılında doğmuş, 855 yılında vefat etmiştir. Hanbeli mezhebinin öncüsüdür. Hanbeli Mezhebi’nin kurucusudur. Asıl ismi İmam-ı Ahmed bin Hanbel‘dir.

İmam-ı Hanbeli Kimdir?

Hicretin 164. senesinde Bağdat’da doğmuş ve Hicri 241 senesinde Bağdat’da vefat etmiştir. Aslen Basralıdır. Babasının ismi Muhammed bin Hanbel’dir

Hayatı

• Doğum: 780 yılında Bağdat’ta doğdu. Aslen Horasan kökenlidir.
• Vefat: 855 yılında yine Bağdat’ta vefat etti.
• Henüz çocuk yaşta babasını kaybetti. Annesi tarafından büyütüldü.
• Küçük yaşlardan itibaren Kur’an ve hadis ilimlerine yöneldi, gençliğinde ilim öğrenmek için Basra, Mekke, Medine, Yemen ve Şam gibi önemli ilim merkezlerine seyahat etti.

İmam-ı Ahmet, daha küçük yaşta iken babası vefat etmiş, Onun yetişmesi ile annesi ilgilenmiştir. Küçük yaşta ilim tahsil etmeye başlamıştır. Bağdat o dönemde önemli bir ilim merkezi olmasından burada hadis ilimleri, kıraat ilimleri ve tasavvufta kendini yetiştirmiştir. Kuran-ı Kerim’i küçük yaşta ezberlemiş, daha sonra lügat, hadis, fıkıh gibi ilimlerle meşgul olmuştur.

Küçük yaşta ciddiyeti, takvası, sabrı, metanet ve tahammülü ile meşhur olmuştur. Bu hali, henüz 15-16 yaşlarında iken temas kurduğu âlimlerin dikkatini çekmiştir.

Heysem bin Cemil onun hakkında, “Bu çocuk yaşarsa, zamanındakilerin ilimde hücceti (rehberi) olacaktır.” ifadesini kullanmıştır.

Küçük yaşlarda ilim tahsiliyle birlikte İmam-ı A’zam hazretlerinin talebesi olmuştur. Daha sonra İmam-ı Ebu Yusuf’tan fıkıh ve hadis ilminde ders almıştır. Bundan sonra da üç sene Huşeym’in derslerine devam etmiş, ondan hadis-i şerif dinlemiştir. Bundan başka Bağdat’ta bulunan meşhur âlimlerden de ders almıştır..

İlim tahil etmek için seyahatlere başlayarak Basra, Küfe, Mekke-i mükerreme, Medine-i münevvere, Şam ve el-Cezire’ye giderek hadis ilmini öğrenmiştir.

Hadis ravilerini bizzat görerek, onlardan hadis-i şerif dinlemiş, Mekke-i mükerreme ve Bağdat’ta, İmam-ı Şafii hazretlerinden ilim öğrenmiştir.

İmam-ı Ahmed, ilim öğrenmek için pek çok İslam beldesini dolaşmış ve bu uğurda pek çok meşakkate katlanmıştır.

Bir seferinde onu tanıyan biri ezberlediği hadis-i şerifin ve yazdığı notlarının çokluğunu görerek: “Bir Kufe’ye, bir Basra’ya gidiyorsun! Ne zamana kadar böyle devam edeceksin?” deyince, Ahmed bin Hanbel hazretleri “Hokka ve kalem ile mezara kadar…” diyerek cevap vermiştir.

İslam dininin binasının temel direğidir. İmam-ı Ahmed bin Hanbel‘in din bilgilerine uyarak işlerini ve ibadetlerini yapanlara da “Hanbeli” denir.

Üç yüz binden fazla hadis ezberlediği rivayet edilmiştir. İmam-ı Şafii’nin öğrencisidir.

“El-Müsned” adındaki hadis kitabında otuzbin hadis vardır. İslam devletinin sınırlarının genişlemesi ve artık islami kuralların saf haliyle yeterli olmamasından dolayı gerekli yerlerde aklın kullanımını savunan Mutezilelere karşı çıkmıştır.

İlmi Yönü ve En Meşhur Eseri

• Hadis Alimi: Ahmed bin Hanbel, yaklaşık 750 bin hadis ezberlemiş bir muhaddistir. Hadisleri anlamada ve uygulamada titizliğiyle meşhurdur.
• El-Müsned: En bilinen eseri, 30 binden fazla hadisi içeren “el-Müsned” adlı hadis derlemesidir. Bu eser, sahih hadisleri fıkhî meselelerle birlikte sunar.
• Sahih Hadis Temelli Fıkıh: Ahmed bin Hanbel, Kur’an ve sahih hadis dışında başka kaynaklara dayalı fıkhî içtihatlara karşı temkinlidir. Bu nedenle mezhebi, metne (nas) sıkı sıkıya bağlıdır.

Mihne Dönemi ve Sabır Sınavı

• Abbâsî Halifesi Me’mun döneminde ortaya çıkan “Kur’an mahlûktur” (yaratılmıştır) görüşüne karşı çıkarak ağır baskılara maruz kaldı.
• Yıllarca hapsedildi ve işkence gördü ama görüşünden vazgeçmedi. Bu direnişi, onu İslam tarihinde bir sabır ve direniş sembolü haline getirdi.
• Sonraki halifeler döneminde itibarı iade edildi, büyük saygı gördü.

İmam-ı Hanbeli Eserleri

Ahmed bin Hanbel’in pek çok eseri vardır.

Bunlardan en çok bilinen meşhur eserlerinin bâzıları şunlardır:

1) Müsned; 30 bin hadîs-i şerîfi içine almıştır. Matbûdur.
2) Kitâb-üs-Sünne.
3) Kitâb-üz-Zühd: Matbûdur.
4) Kitâb-üs-Salât.
5) Kitâb-ül-Vera’ ve’l-Îmân.
6) Kitâb-ür-Reddi ale’l- Cehmiyye ve’z-Zenâdıka: Matbûdur.
7) Kitâb-ül-Eşribe: Matbûdur.
8) Kitâb-ül-Mesâil.
9) Cüz-fi Usûl-üs-Sünne.
10) Fadâil-üs-Sahâbe: 2 cilt hâlinde matbûdur.
11) Er-Reddü A’lâ men-Tenâkua fi’l-Kur’ân.
12) Et-Tefsir.
13) En-Nâsih ve’l-Mensûh.
14) Et-Târih.
15) Hadîsu Şu’be.
16) Mukaddem ve’l-Muahhar fi’l-Kur’ân.
17) Vücûbât-ül-Kur’ân.
18) Menâsik-ül-Kebîr ve’s-Sagîr.
19) El-Cerhu ve’t-Ta’dîl.
20) Kitâb’ül-ilel ve Ma’rifet-ür-Ricâl: Matbûdur

Hanbelî Mezhebi’nin Özellikleri

• Delil Sıralaması: Kur’an → Sünnet (sahih hadis) → Sahabe görüşleri → Zayıf kıyas ve maslahat.
• Rey (kişisel görüş) ve kıyas (analojik çıkarım) gibi yöntemleri çok sınırlı kullanır.
• Modern Selefîlik ve Vehhâbîlik hareketlerinin temeli, genellikle Hanbelî metodolojisine dayanır.
• Bugün özellikle Suudi Arabistan, Katar ve Körfez ülkelerinde yaygındır.

İmam-ı Hanbelî’nin Sözleri

“Eğer bir hadis sahihse, o benim mezhebimdir.”

Bu sözü, onun naslara (ayet ve sahih hadislere) bağlılığını ve mezhebine körü körüne bağlılık olmadığını açıkça gösterir.

Sonuç: Neden Önemlidir?

İmam Ahmed bin Hanbel, yalnızca bir mezhep kurucusu değil, aynı zamanda İslam ahlakı, direniş ve ilme sadakat noktasında örnek bir şahsiyettir. Hanbelî mezhebi, sahih kaynaklara bağlılığı ve sade yaklaşımıyla, özellikle gelenekselci yaklaşımları benimseyen çevrelerce benimsenmektedir.

İlgili Konular

• İmam-ı A’zam Ebu Hanife Kimdir?
• İbn Teymiyye Kimdir? Selefî Düşüncenin Temelleri
• İmam-ı Sâfii Kimdir?
• İmam-ı Mâlikî Kimdir?
• Dört Büyük Mezhep ve İmamları
• Mezhep Nedir? Fıkhi Mezhepler ve İtikadi Mezhepler

Nukteler.com’u Facebook’tan takip etmeyi unutmayın!