Crush sendromu nedir? Depremde crush sendromu ne demek? Crush Sendromu nasıl oluşur, detayları, belirti ve bulguları nelerdir? 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş ve bir çok ilde yıkıma sebep olan depremler sonrasında oluşan sağlık sorunlarından biri olan crush sendromu ile ilgili detaylar merak konusu oldu.
Büyük Depremler sonrasında en fazla can kaybına neden olan durumlardan biri de crush sendromu olarak biliniyor. Kısaca ezilme sendromu olarak da bilinen sağlık sorunu ölümcül sonuçlar doğurabiliyor.
Deprem sonrası ölümlere neden olan crush sendromu nedir, ne anlama geliyor, belirtileri, komplikasyonları nelerdir? Ezilme sendromuna ne sebep olur? Böbrekte ezilme neden olur? Crush sendromunun hayatta kalma oranı nedir?
Crush sendromu nedir?
Crush sendromu, dokuların sıkışmasının olduğu diğer durumlarda da ortaya çıkabilir. Örnek olarak, ezilme sendromu uzun süreli hareketsiz kalma, yanıklar ve elektrik yaralanması ile ortaya çıkabilir. Crush sendromu (crush syndrome), doğrudan travmadan sonra depremlerde ikinci önde gelen ölüm nedenidir.
Tarihte ilk olarak 1909 yılındaki Messina depreminde tanımlanmış olan Crush sendromu 2. Dünya Savaşı’nın ardından Almanca literatürde yer aldı. Depremden sağ kurtulan kişilerin halsizlik ve ödem gibi belirtiler ile öldükleri izlendi. Crush sendromu denilen bu tablonun sebebi ilk olarak 1940 yılında nefroloji uzmanı Bywaters tarafından ortaya koyuldu. 1982’de Güney Lübnan’daki savaştan elde edilen deneyim, erken hacim takviyesinin ezilme sendromlu yaralılarda akut böbrek yetmezliğini önleyebileceğini gösterdi.
Crush Sendromu kısaca ezilme nedeniyle yaralanma, uzun süreli sıkışma ve hareketsizlik nedeniyle meydana gelen yaralanma şeklidir. Bu durumlarda hastada doku zedelenmesi ve kas nekrozu meydana gelir. Kasların çok fazla ezilmesi nedeniyle tedavi edilmemesi durumunda ölümle sonuçlanabilir. Hastalığın ölüme neden olmasındaki en büyük nedenler ileri derecede hipovolemik şok, hiperkalemi, hipokalemi, metabolik asidoz, akut myoglobulinürik böbrek yetmezliği ve kompartman sendromu olarak ön plana çıkıyor.
Yara alan ve ezilen kaslardaki azot oksite bağlı damar genişlemesi, hiperkalemi ya da hipokalemi ile hızlanarak tüm dolaşım sistemini olumsuz etkiler.
Hiperkalemi, kandaki potasyum seviyesinin olması gerektiğinden daha yüksek seviyede olmasıdır. Felç, ani kalp durması ve kalp ritim bozukluklarına sebep olabilir. Crush sendromu tespit edildikten sonra ilk başvurulan yöntem genellikle sıvı oranını artırmak olur. Potasyum değerinin düşürülmesi gerekir.
Ezilme yaralanmasının tipik nedenleri arasında bir aracın altında kalma veya endüstriyel, inşaat veya tarım kazaları vardır. Büyük depremler gibi doğal afetlerde, kitlesel kayıpların yüzde 3 ila 20’si, binanın çökmesi ve sıkışmasından kaynaklanan ezilme yaralanmalarını içerebilir. Kitlesel izdihamlar, ezilme yaralanmalarının yanı sıra travmatik asfiksiye (oksijen yetersizliğinden ileri gelen boğulma) neden olabilir.
Crush sendromu ne kadar sürer?
Ezilme Sendromu genellikle 4-6 saat arasında gerçekleşir, ancak bir saatten fazla sıkışma, ezilme olayı ile ortaya çıkabilir. Kas üzerindeki baskı, kas liflerini örten kas sarkolemmasına zarar verir.
Crush sendromunun belirtileri nelerdir?
Peteşi (cilt altında veya mukoza zarlarında -ağız veya göz kapakları- ortaya çıkan küçük kanama noktaları), su toplaması, kas morarması ve yüzeysel yaralanmalar görülür. Belirtileri arasında Miyalji (uzun süreli kas ağrıları, hareket kısıtlılıkları), kas felci ve duyusal eksiklik yaygındır. Ateş, kardiyak aritmi, pnömoni, ‘çay veya kola’ renkli idrar, oligüri ve böbrek yetmezliği olaylar dizisidir. Geç kurtarılan hastalarda bulantı, kusma, ajitasyon ve deliryum (zihinsel yeteneklerde ciddi bir değişiklik) görülür.
Ezilme sendromunun hayatta kalma oranı nedir?
Depremlerde devam eden ezilme sendromundan ölüm oranı, böbrek yetmezliği geliştiğinde %13 ila %25 arasında değişmektedir. Enkazdan sağ kurtulanların % 40’ındaysa Crush sendromu gelişir. Tedavisi için ameliyat gerekebilir.
Crush sendromu nasıl bir duygu?
Bu tür bir yaralanma, normal sivil uygulamada nadirdir, ancak doğal bir afet sonrasında yaygındır.
Doğal afet, büyük yıkıcı bir deprem veya bir araba kazasından hemen sonra ve sonrasındaki birkaç gün boyunca insanlar genellikle şok yaşarlar. Herkes için ezilme durumuna göre farklı hissedilebilir, ancak ortak belirtiler arasında hissizlik hissi, duygusal sıkıntı içinde olmak, olay sona erdiği halde korku hissetmeye devam etmek veya öngörülemeyen ruh hali dalgalanmaları yer alır.
Kurtarma ve Olay Yeri Yönetimi
Ezilme yaralanması olan hastalar genellikle olay yerinde mahsur kalır. Bireysel mağdurlar veya yaralanma yaşayan az sayıdaki kişi, görgü tanıkları veya profesyonel kurtarıcılar tarafından kurtarılabilir ve acil tıbbi hizmetler aracılığıyla hastane öncesi ilk yardım alabilir.
Bununla birlikte, doğal afetlerde, depremler ve büyük binaların çökmesi gibi büyük ölçekli kitlesel travma olayları, düzinelerce ila binlerce insanı Crush Sendromu etkisine maruz bırakabilir. Bu, ülkemizde yerel itfaiye teşkilatları, kolluk kuvvetleri, Arama Kurtarma Ekipleri, AFAD ve yerel hükümet kurumları, özel şirketlerle ortak olan Kent Arama ve Kurtarma ekiplerinin konuşlandırılmasını gerektirebilir.
Kurtarma süresi, depreme bağlı ölüm oranı ile güçlü bir şekilde ilişkilidir. Çocuklar ve yaşlı bireyler oldukça savunmasızdır. 24 saatten fazla ezilme sendromuna maruz kalan kimse ile yüksek oranda hayati tehlike altındadır. Sınırlı sayıda hayatta kalma süresi, 48 saatten 14 güne kadar çıkarılabilir.
Hayatta kalanlar sıklıkla çöken yapıdaki boşluklarda bulunur. Ölümlerin çoğu, dayanamayacak kadar büyük güçler alan molozların altında mahsur kalan depremzedelerden meydana gelir; diğer ölüm nedenleri arasında toz soluma, travmatik asfiks (nefessiz kalma)i, kafa travması veya çoklu yaralanmalar bulunur.
Ek olarak, birçok olayda kurtarıcılar, kayıpların önemli bir yüzdesini ve hatta çoğunluğunu oluşturabilir. Kazazedelerin çökmüş yapılardan çıkarılması tehlikelidir ve ikincil çökme riski önemlidir.
Ezilme yaralanmaları nasıl tedavi edilir?
Kısaca bir vücut parçasına kuvvet veya basınç uygulandığında ezilme yaralanması oluşur. Bu tür bir yaralanma, genellikle vücudun bir kısmı iki ağır nesne arasında sıkıştığında meydana gelir.
Ezilme yaralanmalarıyla ilgili hasar şunları içerir:
- Kanama
- Morarma
- Akut Kompartman Sendromu (bir kol veya bacakta ciddi kas, sinir, kan damarı ve doku hasarına neden olan artan basınç)
- Kırık (kırık kemik)
- Laserasyon (açık yara, yırtılma)
- Sinir yaralanması
- Enfeksiyon (yara yoluyla vücuda giren bakterilerin neden olduğu)
İlk yardım
Ezilme yaralanmasının ilk yardım tedavisi için adımlar şunlardır:
- Doğrudan basınç uygulayarak kanamayı durdurun.
- Alanı ıslak bir bez veya bandajla örtün. Ardından, mümkünse alanı kalp seviyesinin üzerine yükseltin.
- Baş, boyun veya omurilik yaralanması şüphesi varsa, mümkünse bu bölgeleri hareketsiz hale getirin ve ardından hareketi yalnızca ezilen alanla sınırlayın.
- Daha fazla tavsiye ve tedavi için acil durum numarası 112 veya yerel hastaneyi arayın.
Ezilme yaralanmalarının çoğunlukla bir hastanenin acil servisinde değerlendirilmesi gerekir. Olası bir sağlık sorununuzda mutlaka bir hekime danışınız.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir;
- Türkiye Tarihindeki Büyük Depremler
- AFAD Acil Çağrı Uygulaması
- 1-7 Mart Deprem Haftası
- Dünya Tsunami Farkındalık Günü
