Butlan Nedir? Evlilikten Siyasete Hukuki Geçersizlik

Butlan Nedir? Evlilikten Siyasete Hukuki Geçersizlik ve Siyasi Kriz! Yokluk ve butlan arasındaki fark nedir? Güncel CHP ve Evlilik örnekleri

28 Haziran 2025

0 6 7 dakika okuma süresi

Butlan Nedir? Evlilikte butlan ne demek? Yokluk ve butlan arasındaki fark nedir? Nisbi butlan nedir ve örnekleri nelerdir? Kayyum ne zaman atanır? Hukuki Geçersizlikten Siyasi Krize: Güncel CHP ve Evlilik Örnekleriyle Açıklama

Butlan: Evlilikten Siyasete Hukuki Geçersizlik

Hukukun temel taşlarından biri olan ‘butlan’, bir işlemin hiç doğmamış sayılması anlamına gelir. Peki bu kavram, siyasi partilerin iç çekişmelerinden evlilik sözleşmelerine kadar nasıl etki ediyor? Bu yazıda, mutlak ve nisbi butlan arasındaki farkları, CHP’deki tartışmaları ve evlilik hukukundaki örnekleri inceliyoruz. Gelin, bu karmaşık görünen hukuki kavramı örneklerle inceleyelim.

1. Butlan Nedir?

“Butlan”, hukukta bir işlemin geçersiz sayılması anlamına gelir. Arapça kökenli bu terim, “batıl olma” durumunu ifade eder. Eğer bir işlem butlanla malulse, bu işlem hukuken yok hükmündedir ve sonuç doğurmaz.

Butlan, bir hukuki işlemin (örneğin sözleşme, karar veya eylem) hukuka aykırılığı nedeniyle geçerliliğini hiçbir zaman kazanamaması durumudur. Başka bir deyişle, butlan söz konusu olduğunda işlem baştan itibaren geçersizdir. Bu kavram hem özel hukukta hem de kamu hukukunda yer almakta olup siyasi partilerin iç işleyişinde de büyük önem taşımaktadır.

2. Mutlak Butlan Nedir?

Mutlak butlan, hukuka tamamen aykırı, kamu düzenini ihlal eden işlemlerde ortaya çıkar. Bu işlemler:

Halkın genel yararıyla ilgili olan ve toplum düzenini korumak amacıyla getirilen hükümlere aykırı işlemlerde uygulanır.
Hukuken hiç var olmamış sayılır.
Hâkim tarafından dava açılmasa bile resen (kendiliğinden) dikkate alınır.
Düzeltilemez, sonradan onayla geçerli hâle getirilemez.
Bu tür butlanlardan herkes dava açabilir; sadece ilgilisi değil.

Örnek:

Bir siyasi partide, yeterli delege çoğunluğu olmadan yapılan genel başkan seçimi mutlak butlanla geçersiz sayılabilir.

Başka bir örnek ise; Seçim kanunlarına aykırı yapılan bir seçimin iptali.

3. Nisbi Butlan Nedir?

Nisbi butlan, işlemde bir eksiklik ya da sakatlık olduğunda ortaya çıkar ama bu işlem tamamen geçersiz sayılmaz. Geçersizlik iddiası, ancak ilgililerin itirazı ile gündeme gelir.

Sadece ilgililer tarafından ileri sürülebilir.
Genellikle bireysel haklara ilişkin ihlaller sonucu doğar.
Örnek: Bir toplantıya katılmaya hakkı olan bir kişinin bilerek haberdar edilmemesi sonucu alınan karar.

Örnekler:

Hata, hile veya korkutmayla yapılan bir sözleşme
Rızaya dayalı nikâh, ama rıza baskı altındaysa

Bu işlemler, geçici olarak geçerlidir, ama dava açılırsa iptal edilebilir.

Mutlak Butlanın Hukuki Sonuçları

Mutlak butlanın en önemli özelliği, ilgili hukuki işlemin hiç var olmamış gibi kabul edilmesidir. Yani işlem geçmişe dönük olarak da geçersizdir. Bu durumun bazı hukuki sonuçları vardır:

İşlemden doğan haklar ve yükümlülükler ortadan kalkar.
Taraflar eski durumlarına dönerler (restitüsyon).
Üçüncü kişiler lehine doğmuş olan haklar, üçüncü kişinin iyi niyetli olması koşuluyla korunabilir.
Butlan kararı verildikten sonra, işlem artık hukuki etkide bulunamaz.

Siyasi partilerde mutlak butlan, genellikle seçim usullerinin ihlali, toplantıların usulsüz yapılması ya da mevcut statü ve yönetmeliklere aykırı kararlar alınması durumlarında gündeme gelir.

Siyasi Partilerde Geçerlilik – Siyasi Partiler Kanunu

Türkiye’de siyasi partilerin kuruluşu, faaliyetleri ve iç yapısı, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kanun, partilerin demokratik ilkeler çerçevesinde şeffaf ve katılımcı bir şekilde yönetilmesini amaçlamaktadır.

Kanun kapsamında alınan kararların geçerliliği için belirli şartlar öngörülmüştür:

Toplantının yeter sayısıyla gerçekleşmesi
Oylamanın gizli yapılması
Yönetim kurullarına seçimle gelme
Olağanüstü kongre açılması için belirli şartların oluşması

Parti içinde alınan kararlar bu kurallara aykırıysa, ilgili kişiler mahkemeye başvurarak kararın iptalini talep edebilir. Gerekçesi hukuka aykırılık olan bu başvuruların çoğu, butlan davası niteliğindedir.

Yokluk ve Butlan Arasındaki Fark

Kavram	Anlamı	Sonuç
Yokluk	Hukuki işlem hiç doğmamış gibi	En ağır geçersizlik hâli
Butlan (Mutlak)	Geçersiz ve hükümsüz	Dava açılmasa da hâkim dikkate alır
Nisbi Butlan	Geçerli ama iptale açık	İlgili kişi dava açarsa geçersiz olabilir

Örnek fark:

Hiç nikâh yapılmamışsa (örneğin imam nikâhı olmadan sadece el sıkışılmışsa) yokluk;
Ancak resmi nikâhta eşlerden biri baskı altındaysa, bu nisbi butlandır.

Evlilikte Butlan Ne Demek?

Türk Medeni Kanunu’na göre, bazı evlilikler mutlak ya da nisbi butlanla geçersiz sayılır.

🔴 Mutlak Butlan (TMK m.145)

Aşağıdaki hallerde evlilik mutlak butlanla geçersiz sayılır:

Taraflardan biri evli ise
Taraflar arasında evlenmeye engel derecede hısımlık varsa (örneğin kardeşler)
Evlilik akdi şaka veya ciddi olmayan şekilde yapılmışsa
Akıl hastalığı varsa (ve evliliğe engelse)

🔹 Sonuç: Mahkeme kararıyla evlilik iptal edilir, ama geçmişte evli sayılmamış gibi kabul edilir.

🟠 Nisbi Butlan (TMK m.148)

Aşağıdaki hallerde nisbi butlan söz konusu olur:

Taraflardan biri evlenme sırasında ayırt etme gücüne sahip değilse
Evlilik iradesi hata, hile veya korkutma ile alınmışsa

🔹 Bu durumda yalnızca ilgili eş dava açarsa evlilik geçersiz sayılır.

CHP’de Mutlak Butlan Tartışması Ne?

CHP, Türkiye’nin en köklü siyasi partilerinden biri olmakla birlikte, iç yönetiminde yaşanan krizler zaman zaman butlan tartışmalarını da beraberinde getirmiştir.

Demokratik siyasetin temel unsurlarından biri olan partiler, iç hukukları ve yasal düzenlemeler doğrultusunda yönetilmek zorundadır. Ancak bu kurallara uyulmaması halinde siyasi partilerde ciddi sorunlar ortaya çıkabilmekte; seçimlerden yönetim kademelerine kadar birçok karar hukuki açıdan tartışmaya açık hale gelebilmektedir.

Bu bağlamda, “butlan” kavramı özellikle siyasi partilerde yaşanan iç çekişmelerde sıkça gündeme gelmektedir.

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) içinde yaşanan bazı kurultay ve kongre süreçlerinde:

Tüzüğe aykırı delege belirlemeleri,
Usulsüz genel başkan seçimleri,
Yasal çoğunluk sağlanmadan alınan kararlar,
Gizli oylama yapılmaması gibi durumlar gündeme geldi.

🔴 Bu işlemlerin bazı hukukçularca “mutlak butlan” kapsamında olduğu öne sürüldü.

📍 Sonuç Ne Olur?

Eğer mahkeme bu işlemleri butlanla geçersiz sayarsa:
- Mevcut yönetim yok hükmünde olur.
- Parti yönetilemez hale gelirse, kayyum atanabilir.
- Kayyum, yasal süreçler çerçevesinde olağanüstü kurultay çağrısı yapar.

Kayyum Ne Zaman Atanır?

Kayyum, siyasi partilerde bir yönetim kurulu üyelerinin istifası, görevden alınması ya da başka nedenlerle işlevsiz kalması durumunda geçici olarak yürütme organı tarafından atanan kişidir.

Ancak kayyum ataması şu şartlarda yapılmalıdır:

Parti iç tüzüğe uygun hareket edilmelidir.
Yöneticilerin görevinden düşmesi resmi ve yasal sebeplere dayanmalıdır.
Atama sürecinde tarafsızlık ve şeffaflık sağlanmalıdır.

Eğer bu şartlardan biri sağlanmazsa, kayyum ataması nisbi ya da mutlak butlan nedeniyle iptal edilebilir. Bu tür durumlar genellikle parti içi çatışmaları derinleştirerek siyasi krizlere dönüşebilir.

Kayyum Ataması Zorunluluk mu?

Eğer bir parti:

Geçerli bir kurultay yapamazsa,
Meşru yönetim oluşturamazsa,
Tüm organları fiilen işlemez hâle gelirse…

📌 Mahkeme, kamu düzeni gereği kayyum atayabilir. Bu zorunlu bir sonuçtur, çünkü parti yönetimi olmadan seçimlere katılamaz.

Peki CHP’de Butlan Kararı Sonrası Ne Olur?

CHP’de butlan kararı alınırsa Kemal Kılıçdaroğlu geri döner mi? veya “Kabul etmiyorum derse ne olur?” gibi sorular, hem siyasi hem hukuki açıdan önemli sonuçlar doğurabilecek tartışmalardır.

1. Butlan Kararı Alınırsa Ne Olur?

Eğer bir mahkeme, CHP’deki son kurultay veya genel başkan seçimi için “mutlak butlan” kararı verirse:

Kurultay yok hükmünde sayılır.
Yeni genel başkan olarak seçilen kişi (Özgür Özel gibi) hukuken o görevi hiç üstlenmemiş kabul edilir.
Dolayısıyla önceki geçerli genel başkan hukuken göreve geri dönmüş olur.

📌 Yani, Kemal Kılıçdaroğlu’nun görevi bırakması değil, ancak geçerli bir kurultayla düşürülmesi gerekiyorsa, ve bu kurultay geçersiz sayılmışsa, hukuken hâlâ o genel başkandır.

2. Peki, Kılıçdaroğlu’nun hukuki konumu ne olur? Kılıçdaroğlu Geri Dönmek Zorunda mı?

Hayır, zorunda değildir.

Hukuken hâlâ genel başkan sayılıyor olabilir, ama kendisi bu görevi kabul etmeyebilir.
Kılıçdaroğlu şunu diyebilir:
- “Ben bu sürecin parçası olmak istemiyorum.”
- “Yeni bir kurultay için çağrı yapılsın.”

🟡 Böyle bir durumda ne olur?

Parti yönetimsiz kalır.
Tüzüğe uygun şekilde kurultay çağrısı yapılamaz.
Mahkeme, CHP’yi yönetmek ve yeni bir kurultay düzenlemek üzere KAYYUM atayabilir.

⚖️ 3. Butlan + Reddetme = Kayyum

Bu senaryo üç aşamada işler:

Mahkeme kararıyla butlan (geçersizlik) tespit edilir.
Mevcut yönetim düşer, işlem yok sayılır.
Kılıçdaroğlu geri dönmez → CHP’de yönetim boşluğu doğar.
Mahkeme, kamu düzeni ve siyasi sistemin işlemesi adına kayyum heyeti atar.
Kayyum, belirli sürede kurultay çağrısı yaparak yeniden genel başkan seçimini organize eder.

🗳️ 4. Kılıçdaroğlu Dönmek İsterse Ne Olur?

Eğer butlan kararı verilir ve Kemal Kılıçdaroğlu da “Ben hâlâ genel başkanım, görevime devam ediyorum” derse:

Hukuken bu geçerlidir.
Tüzüğe ve Siyasi Partiler Kanunu’na uygun şekilde yeni süreçleri başlatabilir.
Ancak bu durumda da parti içinde siyasi ve meşruiyet tartışmaları büyür.

Özetle Senaryo Ne Olur?

Butlan + Kılıçdaroğlu döner: Hukuken geçerli olur, ama siyasi tansiyon yükselir.
Butlan + Kılıçdaroğlu dönmez: CHP yönetimsiz kalır → Mahkeme kayyum atar.
Butlan yok (kurultay geçerli): Mevcut yönetim devam eder.

Siyasi Parti Kurultaylarında “Mutlak Butlan” Kararı Örneği Var mı?

Anayasa Mahkemesi veya Yargıtay’dan, bir siyasi partinin kurultayının mutlak butlanla iptal edildiğine dair herhangi bir somut karar yoktur. Türkiye’de siyasi parti kurultayları, sıkı bir seçim yargısı denetimi altında yapıldığından hiçbir butlan kararı bugüne kadar verilmemiştir.
Siyasi Partiler Kanunu, kurultay süreçleri için iki günlük itiraz süresi öngörür; bu süre içinde yapılan itirazlar dışında herhangi bir iptal kararı verilmemiştir.

👉 Bu da gösteriyor ki; söz konusu süreçler, usulüne uygun yürütülüyor ve “mutlak butlan” uygulanması oldukça nadirdir.

1- Partilerin Tüzüğüne Yönelik Denetim – AYM Örneği

Anayasa Mahkemesi’nin siyasi partilerin tüzük ve programlarını Anayasa’nın 68/IV. maddesi (laik ve demokratik temel ilkelere uygunluk) açısından kontrol etme yetkisi vardır:

Bu kapsamda aykırı tüzüğe sahip partiler, “temelli kapatma” veya “devlet yardımından mahrum bırakma” ile karşılaşabilir.

Bu, mutlak butlan kapsamında olmasa da, parti tüzüklerine yönelik çok ciddi bir yaptırımdır.

2- İdari/Kurumsal İşlemlerde Mutlak Butlan – Yargıtay Örneği

Yargıtay kararlarında:

“Mutlak butlan” genellikle idari işlemler bağlamında ortaya çıkar (örneğin: sahte imza ile tapu tescili gibi)

Bu kararlar, hukuki işlemin en başından itibaren yok sayılabileceğini, düzeltilemez olduğunu belirtir.

⚠️ Ama bu, siyasi partilerdeki kurultaylara doğrudan uygulanmış değildir.

Butlan Kararı: Hukuki mi, Siyasi mi?

a) Hukuki Açısından

Siyasi Partiler Kanunu’na göre: Kurultay süreçleri sıkı seçim yargısıyla kontrol edilir. Usulsüzlük iddiaları, yalnızca kurultaydan sonraki 2 günlük itiraz süresi içinde yapılabilir.
Bu mekanizma, adil denetim sağlar ve sonradan siyasi motivasyonla müdahaleyi önler.
AYM/ Yargıtay içtihatlarında: Parti kurultaylarına dair mutlak butlan ya da yoklukla ilgili somut kararlar yok. Bu tür iptaller, kanunda açıkça öngörülmediği için hukuken zor.

b) Siyasi Açısından

Muhalefet ve iktidarın ortak endişesi: Hukuki sürecin siyasi iklimle etkilenebileceği kaygısı var. Özellikle YSK temsilcisinin “Mahkeme YSK kararını bozamaz, sistem allak bullak olur” açıklaması bu endişeyi yansıtıyor.
CHP yönetimi, muhalifleri bu süreci “siyasi müdahale” olarak değerlendiriyor

Neden “Siyasi Karar” Tartışması?

Seçim yargısı denetimi var: “2 gün kuralı” işletilmemişse hukuki olmaz
YSK yetki alanına giriyor: Mahkeme bu kararı verirse sistem zedelenir
Emsal karar yok: Parti içi baskı/siyasi iklim iddiaları güç kazanıyor

Bu nedenle, herhangi bir “mutlak butlan kararı”, yalnızca hukuki dayanaklarla değil; aynı zamanda siyasi ortamla da ölçülerek değerlendirilmelidir.

Uzman Görüşleri Ne Diyor?

Prof. Dr. Ahmet Kılıçoğlu: “Siyasi partilerle ilgili normal şartlarda mutlak butlan geçerli değil. Kurultaylar YSK’nın yetkisindedir, mahkeme bunu bozamaz”.
Av. Ece Güner: “Siyasi Partiler Kanunu’nda butlan ya da kayyum öngörülmemiştir. 2 günlük itiraz süresi dışında iptal mümkün değil”

Bu hukukçu ve akademisyenlerin görüşleri, kararın siyasi değil ancak hukuka dayalı olabileceğini, ama bunun da çoğu zaman çok sıkı denetimlere sahip olduğunu işaret ediyor.

Sonuç ve Değerlendirme

“Butlan” kavramı, sadece hukuk kitaplarında değil, günlük hayatın ve siyasetin tam merkezinde yer alıyor.

Evlilikten parti yönetimine kadar birçok işlem, butlanla geçersiz sayılabilir. Mutlak butlan, sistemi temelden etkileyen bir durumdur. Bu yüzden farklarını bilmek, hem bireysel hem de toplumsal açıdan büyük önem taşır.

CHP gibi tarihi partilerde bile yaşanan butlan vakaları, partilerin iç denetim mekanizmalarının yetersiz kalabileceğini ve dış denetimin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Siyasi partilerin hukuka bağlılıklarını sürdürmeleri, yalnızca iç demokrasilerini pekiştirmekle kalmaz; aynı zamanda toplumsal güveni de artırır.

Butlan, hukukun toplumsal düzeni korumak için geliştirdiği en güçlü araçlardan biridir. Siyasi partilerden günlük yaşama kadar uzanan bu kavram, hukuka uygunluğun ne denli önemli olduğunu bize hatırlatır. CHP örneğinde olduğu gibi, demokratik süreçlerin sağlıklı işlemesi için kurallara riayet etmek, yalnızca bir zorunluluk değil, aynı zamanda toplumsal güvenin temelidir.”