2023 Dünya AIDS Günü ne zaman, hangi gün kutlanıyor? Dünya AIDS Günü nasıl ortaya çıktı? AIDS ne demek? AIDS’ten yılda kaç kişi ölüyor? Dünyada kaç aids hastası var? AIDS ilk kez ne zaman ve hangi ülkede ortaya çıktı? Türkiye’de AIDS yaygın mı, sayısı belli mi, ne kadar Aidsli var?
1 Aralık Ne Günü? AIDS Farkındalık rengi nedir? İnsanlar neden kırmızı kurdele takar? Kırmızı kurdele neyi simgeliyor, anlamı nedir? AIDS’in ve HIV’in belirtileri nelerdir? Peki, Dünya AIDS Günü önemi ve amacı nedir? İşte her yıl 1 Aralık’ta kutlanan Dünya AIDS Günü hakkında bilinmeyen ilginç gerçekler…
Dünya AIDS Günü
İlk kez 1988’de tanınan Dünya AIDS Günü, her yıl 1 Aralık’ta kutlanıyor. Dünya AIDS Günü, HIV enfeksiyonunun yayılmasıyla AIDS pandemisi hakkında farkındalığın oluşmasına ve hastalıktan ölenlerin yasını tutmaya adanmıştır.
1981’den bu yana dünya çapında yaklaşık 40 milyon insan AIDS’ten öldü ve tahmini 37 milyon HIV ile yaşıyor ve bu da onu kayıtlı tarihin en önemli küresel halk sağlığı sorunlarından biri haline getiriyor. Tedavideki son gelişmelere rağmen, AIDS salgını hala her yıl 250.000’den fazlası çocuk olmak üzere tahmini iki milyon can alıyor.
Dünya AIDS Günü etkinliklerinin birincil amacı bilgi dağıtımıdır. Her ülke Dünya AIDS Günü için kendi ajandasını oluşturur ve organize eder ve bazı ülkeler hafta boyu kampanyalar başlatır. Ayrıca birçok ülke ve şehirde, Dünya AIDS Günü etkinliklerinin uluslararası, ulusal ve yerel düzeyde başlatılmasına hizmet eden törenler düzenlenmektedir.
AIDS ve AIDS Günü’nün Tarihçesi
1998 yılında başlatılan ve 1 Aralık’ta kutlanan Dünya AIDS Günü, dünyada ilk kez bir sağlık günü olarak kutlandı. Gün, dünyanın dört bir yanındaki herkesin hastalıkla mücadelede bir araya gelmesi ve HIV’den muzdarip olanlara destek olmak ve bu hastalıktan hayatını kaybedenleri anmak için dayanışma içinde olması amacıyla bir fırsattır.
Dünya AIDS Günü’nü oluşturma fikri, 1988 ABD başkanlık seçimleri ile Noel arasındaki medya boşluğundan en iyi şekilde yararlanmak için tasarlandı. Dünya Sağlık Örgütü’nde yeni bir göreve başlayan yayıncı gazeteci James Bunn, bir yıl süren seçim kampanyalarının ardından halkın AIDS’in yayında yer almasına çekileceğine inanıyordu. Meslektaşı Thomas Netter ile birlikte Bunn, 1 Aralık’ı kutlama için ideal tarih olarak değerlendirdi ve sonraki 16 ayı açılış etkinliğini planlamak ve yürütmek için harcadı.
1988’de ilk Dünya AIDS Günü düzenlendiğinde, tahminen 90.000 ila 150.000 kişiye AIDS’e neden olan HIV bulaşmıştı. Yirmi yıl içinde 33 milyondan fazla insan HIV enfeksiyonuyla yaşıyordu ve ilk AIDS vakasının bildirildiği 1981’den bu yana yaklaşık 25 milyon insan hastalıktan öldü.
Sonuç olarak, AIDS bilinci, uluslararası örgütlerin birleştirilmesi ve parasal desteği yoluyla toplumları HIV/AIDS konusunda eğitmekle giderek daha fazla ilgilenmeye başladı.
Birinci Dünya AIDS Günü’nün teması, hedef yaş grubu arasında daha fazla farkındalık yaratmak ve AIDS’in onların yaşamları ve aileleri üzerindeki etkisi için çocuklar ve gençlere odaklanmıştı. AIDS’in uyuşturucu kullanıcıları gibi yaygın olarak damgalanan gruplarla sınırlı olmadığı da ortaya çıktı.
1996’dan itibaren, Dünya AIDS Günü’nün kutlanması, Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Programı tarafından devralındı ve kampanyayı yıllık bir eğitim ve önleme kampanyasına genişletti. Dünya AIDS Kampanyası, 2004 yılında Hollanda’da kar amacı gütmeyen bir kuruluş olarak tescil edildi.
- 1920’ler’de HIV-1 virüs türü, şempanzelerde bulunan bir virüsle yakından ilişkili olarak Kinşasa’da dolaşmak için ortaya çıktı.
- 1981 yılında ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri ilk kez AIDS vakasını rapor etti.
- 1986’da The New York Times haberine göre, bir milyon Amerikalı HIV’den etkilenmişti.
- 1987’de ilk antiretrival ilaçlar geliştirildi. AZT (zidovudin), HIV’i tedavi etmek için mevcut olan ilk ilaçtır.
- 2013 yılında Fransa’da yapılan bir çalışmada tedavi edilen 75 kişiden 12’si HIV’den “işlevsel olarak iyileşti” ve antiretroviral tedavi durdurulduktan sonra bile virüsün geri dönüşü olmadı.
Dünya AIDS Günü’nü neden kutlarız?
HIV, dünya çapında milyonlarca insanı etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. Dünya çapındaki insanların HIV’e karşı mücadelede birleşmeleri, HIV ile yaşayan insanlara destek göstermeleri ve AIDS’e bağlı bir hastalıktan ölenleri anmaları için bir fırsattır. HIV farkındalığını ve bilgisini artırmaya çalışıyor, HIV damgalamasına karşı seslerini yükseltiyor ve HIV Salgınını Sona Erdirmek için daha fazla yanıt verilmesi çağrısında bulunuyor. 1988 yılında kurulan Dünya AIDS Günü, ilk küresel sağlık günüdür.
AIDS Günü Teması 2023
AIDS pandemisini sürdüren eşitsizlikler kaçınılmaz değildir; onlarla başa çıkabiliriz. 1 Aralık 2023 Dünya AIDS Günü, her birimizi AIDS’e karşı küresel sağlığa dikkat çekebilecek “Toplulukların liderliğine” verilen önemi ele almayı içeriyor.
Her Dünya AIDS Günü, yıl boyunca Küresel dayanışma, paylaşılan sorumluluk olacak şekilde belirli bir temaya odaklanır. Toplulukların HIV tepkisini ve genel olarak küresel sağlığı şekillendirmede sahip oldukları önemli etkiyi işaretlemek için HIV/AIDS Ortak Birleşmiş Milletler Programı UNAIDS’in belirlediği bu yıl ki tema ise ‘Toplulukların öncülük etmesine izin verin’ (LET COMMUNITIES LEAD!) olarak açıklandı.
Dünya AIDS Günü, bugüne kadar kaydedilen ilerlemeler üzerinde düşünmek, AIDS’i 2030 yılına kadar sona erdirme hedeflerine ulaşmak için devam eden zorluklar hakkında farkındalık yaratmak ve tüm paydaşları, HIV müdahalesinin başarısını sağlamak için çabaları ortaklaşa iki katına çıkarmak üzere harekete geçirmek için bir fırsattır.
Bu gün AIDS’i sona erdirmeye yardımcı olmak için gereken kanıtlanmış pratik eylemler için çalışmamız hepimiz için bir uyarıdır. Bunlar şunları içerir:
- Herkese iyi hizmet verebilmek için HIV tedavisi, testi ve önlenmesi için hizmetlerin kullanılabilirliğini, kalitesini ve uygunluğunu artırın.
- Herkese saygı gösterilmesi ve memnuniyetle karşılanması için HIV ile yaşayan insanların ve kilit ve marjinal toplumların karşılaştığı damgalanma ve dışlanmayla mücadele etmek için yasaları, politikaları ve uygulamaları reforme edin.
- Topluluklar arasında ve Küresel Güney ile Kuzey arasında en iyi HIV bilimine eşit erişim sağlamak için teknolojinin paylaşımını sağlayın.
- Topluluklar, karşılaştıkları belirli eşitsizlikleri vurgulamak, bunları ele almak ve gereken eylemler için baskı yapmak vurgusuyla “Eşitle” mesajını kullanabilecek ve uyarlayabilecektir.
UNAIDS’in küresel HIV virüsüne ilişkin verileri, COVID-19 ve diğer küresel krizlerin son iki yılında HIV pandemisine karşı ilerlemenin ve kaynakların azaldığını ve bunun sonucunda milyonlarca hayatın risk altında olduğunu ortaya koyuyor.
HIV teşhisinin üzerinden neredeyse kırk yıl geçmesine rağmen, test, tedavi ve prezervatif gibi en temel hizmetler ve hatta yeni teknolojiler için eşitsizlikler hala devam ediyor.
Dünya AIDS Günü için kırmızı kurdele neyi simgeliyor?
Kırmızı kurdele, HIV ile yaşayan insanlar için farkındalığın ve desteğin evrensel sembolüdür. Kurdele takmak, Dünya AIDS Günü öncesi ve sırasında farkındalık yaratmanın harika bir yolu olabilir.
Farkındalık oluşturan Kırmızı Renk Kurdele ayrıca; AIDS/HIV, alkol ve madde bağımlılığı, vaskülit, kalp hastalıkları gibi rahatsızlıkların simgesi olarak kullanılır.
AIDS Hakkında 7 Şaşırtıcı Gerçek
- HIV, Şempanzelerden kaynaklanmaktadır. İnsan immün yetmezlik virüsü, şempanzeler ve maymunlardaki virüslerden geldiği bilinmektedir.
- Bugüne kadar, insan kanında bilinen en eski HIV-1 enfeksiyonu vakası, 1959’da, o zamanlar Belçika Kongo’su olan Kinşasa’da ölen bir adamdan alınan örnekte tespit edilmiştir.
- HIV, yıllarca semptom göstermeyebilir ve on yıl boyunca enfekte olmak ve kesinlikle iyi hissetmek mümkündür – bu süre zarfında enfeksiyonun bir başkasına bulaşması da hala olasıdır. Dolayısıyla AIDS virüsü taşıyan bir kimse her zaman hasta şekilde hissetmeyebilir.
- Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, ABD’de yaşayan her beş kişiden birinin virüse sahip olduğunu bilmediğini tahmin ediyor.
- Azınlıklar daha çok enfekte… Yeni HIV enfeksiyonu vakaları en çok azınlık gruplarında yaygındır – bu, eğitim eksikliği, yoksulluk ve damgalanma gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanmaktadır.
- Çocuklar da aynı tehlikede… 2011 yılı sonu itibariyle dünya genelinde 3,3 milyon çocuk HIV ile yaşıyordu.
- 2021’de yaklaşık 1,5 milyon kişi HIV ile yeni enfekte oldu. Yine 2021 verilerine göre yaklaşık 550 bin ile 860 bin kişinin kişinin AIDS’e bağlı hastalıklardan öldüğü tahmin ediliyor. 2021’de 28,7 milyon kişi antiretroviral tedaviye erişiyordu.
Dünya AIDS Günü Neden Önemlidir?
AIDS herkesi etkiliyor; İlk yıllarında, bazıları Dünya AIDS Günü’nü çocuklara ve gençlere odaklandığı için eleştirmişti, ancak organizatörler, hastalığı çevreleyen damgalamanın bir kısmını hafifletmeyi, öncelikle eşcinsel erkekleri etkilemeyi ve bunun bir aile hastalığı olarak tanınmasını sağlamayı amaçladı. HIV/AIDS, dünya genelinde üreme çağındaki kadınlar arasında önde gelen ölüm nedenidir ve 2016 yılında 1,8 milyon yeni HIV enfeksiyonunun %43’ü kadınlardan oluşmaktadır.
2012’den bu yana, Dünya AIDS Günü’nün çok yıllı teması sıfır yeni HIV enfeksiyonu, AIDS’e bağlı hastalıklardan sıfır ölüm ve sıfır ayrımcılıktır. 2016’da, 15 ila 24 yaş arasındaki genç kadınlar arasındaki yeni enfeksiyonlar, aynı yaş grubundaki erkeklere göre %44 daha yüksekti. Bu, Freddie Mercury, Robert Mapplethorpe ve Rock Hudson gibi erkek ünlülerin AIDS’e bağlı yüksek profilli ölümlerinin, kamuoyunda kadınlar arasındaki yeni enfeksiyon oranlarının gerçeklerini gölgede bırakmaya devam ettiğini gösteriyor. Dünya AIDS Günü bu algılara meydan okumayı ve herkesi korumayı amaçlıyor.
Tedaviye erişimin eşitlenmesi önemlidir. Araştırmalar, uluslararası düzeyde seks işçiliği ve LGBT popülasyonlarıyla ilişkili damgalanmanın, etkili tedaviye eşit olmayan erişimde büyüyen bir faktör olduğunu gösteriyor. Uluslararası AIDS finansmanı ilk kez 2015 yılında düşmeye başladı, ancak yine de HIV/AIDS’ten muzdarip olanların yarısından daha azının dünya çapında anti-retroviral tedaviye erişimi var. Tedavideki eşitsizliklere dikkat çekmek, yayılmasını durdurmak için hiç bu kadar önemli olmamıştı.
2023 Dünya AIDS Günü Ne Zaman?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından HIV/AIDS farkındalığını artırmak için 1988 yılında 1 Aralık, Dünya AIDS Günü olarak kabul edilmiştir. Ülkemizde de her yıl 1 Aralık Dünya AIDS Günü, HIV/AIDS konusuna dikkat çekmeye, kamuoyunun bilgilendirilmesine ve duyarlılığın artırılmasına yönelik çeşitli etkinlikler için önemli bir fırsat olarak değerlendiriliyor.
- 2023 – 1 Aralık Cuma
- 2024 – 1 Aralık Pazar
- 2025 – 1 Aralık Pazartesi
- 2026 – 1 Aralık Salı
Aralık ayının geneli HIV/AIDS Farkındalık Ayı olarak kutlanmaktadır. Çeşitli ülkelerde AIDS Farkındalık Ayı ilan edilmiştir. Ayrıca Dünya Aids Günü, BM destekli uluslararası bir kutlamadır.
HIV Aşısı Farkındalık Günü olarak da bilinen Dünya AIDS Aşısı Günü, her yıl 18 Mayıs’ta kutlanır.
AIDS Nedir?
AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) HIV tarafından oluşturulan, Türkçe’de “Edinsel Bağışıklık Yetmezliği Sendromu” olarak adlandırılan bir hastalıklar tablosudur.
HIV, cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. Ayrıca enfekte kanla temas ve yasadışı enjeksiyon uyuşturucu kullanımı veya iğnelerin paylaşılması yoluyla da yayılabilir. Ayrıca hamilelik, doğum veya emzirme sırasında anneden çocuğa bulaşabilir.
İlaçsız olarak, HIV’in bağışıklık sisteminizi AIDS’e sahip olduğunuz noktaya kadar zayıflatması yıllar alabilir.
Aids’in tedavisi var mı?
HIV veya AIDS’in tedavisi yoktur. Yani virüs tamamen vücutta yok edilemez ancak ilaçlar ile kontrol altına alınabilir. Bununla birlitke sağlıklı kalmanıza yardımcı olacak ilaçlar ve cinsel ilişki yaşadığınız kişilere HIV bulaşmasını önlemenin birçok yolu vardır.
“İnsanları, çocuklarımızı bilinçlendirmek ve onları yüzyılın belası olan AIDS’ten korumak için elimizdeki en etkili araç eğitimdir.”
HIV Enfeksiyonunun Yaygın Belirtileri
HIV bulaşmış bazı kişiler, virüs vücuda girdikten sonra 2 ila 4 hafta içinde grip benzeri bir hastalık geliştirir. HIV ve AIDS semptomları, enfeksiyonun evresine bağlı olarak değişir.
- İshal.
- Boğaz enfeksiyonu ve ateş
- Halsizlik.
- Lenf bezlerinde şişlik.
- İyileşmeyen uçuklar.
- Kırmızı deri döküntüleri.
- Mide bulantısı ve kusma.
- Deri enfeksiyonları belirtileri HIV Enfeksiyonunda yaygın olarak görülen belirtilerdendir.
Bu belirtiler o kadar hafif olabilir ki, onları fark etmeyebilirsiniz bile. Ancak kan dolaşımınızdaki virüs miktarı (viral yük) nomalden oldukça fazladır. Sonuç olarak, enfeksiyon birincil enfeksiyon sırasında bir sonraki aşamaya göre daha kolay yayılır.
AIDS’li bir kişi ne kadar yaşar?
HIV pozitif hastaların çoğu tanının ilk on yılı içinde AIDS’e ilerlemektedir. Tedavi olmadan, HIV’li birinin AIDS geliştirmesi genellikle yaklaşık 10 yıl sürer. AIDS, HIV’in bağışıklık sisteminize verdiği zararın neden olduğu, tehlikeli olabilen ve ölüme yol açabilen bir hastalıktır.
Araştırmalar, HIV ile yaşayan bir kişinin zamanında teşhis konması, tıbbi bakıma iyi erişime sahip olması ve HIV tedavisine bağlı kalabilmesi şartıyla, HIV negatif bir kişiyle benzer bir yaşam beklentisine sahip olduğunu göstermektedir. Tedavi edilmediği takdirde, HIV çoğu insanda edinilmiş immün yetmezlik sendromuna (AIDS) ilerleyecektir.
Türkiye’nin yüzde kaçı AIDS?
Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye’deki HIV ve AIDS vakaları son 2 yılda azalma eğilimi gösteriyor. Türkiye’de 2019’da 4 bin 58 HIV ve AIDS vakası tespit edilirken, bu sayı 1 Ocak-15 Kasım 2021 döneminde 2 bin 74’e geriledi.
Türkiye genelinde 1985’ten 15 Kasım 2021’e kadar 29 bin 284 HIV pozitif kişi ve 2 bin 52 AIDS vakası tespit edildi. Vakaların yüzde 81,2’si erkek, yüzde 18,8’i kadın, yüzde 16’sı yabancı uyruklulardan oluştu. Vakaların en fazla 25-29 ve 30-34 yaş grubunda olduğu görüldü.
Türkiye’de, ilk AIDS vakasının görüldüğü 1985 yılından 01 Aralık 2020 tarihine kadar doğrulama testi pozitif tespit edilerek bildirimi yapılan 25.809 HIV pozitif kişi ve 1958 AIDS vakası vardı. Vakaların % 81’i erkek, % 19’u kadın olup % 15,6’sı yabancı uyruklu kişilerden oluşmaktadır.
HIV enfeksiyonunun en fazla görüldüğü yaş grubu 25-29 ve 30-34 yaş grubudur. Bulaş yoluna göre dağılıma bakıldığında, ülkemizde bildirimi yapılan vakaların % 51’inin bulaş yolu bildirilmemiştir. Bulaş yolu bildirilen vakalar içerisinde cinsel yolla bulaş %97, damar içi madde kullanımı yoluyla bulaş %2 ve anneden bebeğe geçiş ise %1,4’dür.
Dünyada ve Türkiye’de 2022 HIV Raporu
1 Aralık Dünya AIDS Günü öncesinde dünyada ve Türkiye’de HIV’in görünümü açıklandı. Türkiye merkezli, Estonya ve Tunus’ta ofisleri olan ECONiX Araştırma, Akılcı İlaç Derneği`nin bilimsel destekleriyle hazırlanan Türkiye ve dünyada AIDS’e ilişkin son güncellemeleri içeren raporunda 2021’de dünya genelinde 38,4 milyon insanın HIV ile yaşadığı belirtildi.
Bu kapsamda 1985’ten 31 Aralık 2021’e kadar doğrulama testi pozitif tespit edilerek bildirimi yapılan 30 bin 293 HIV (+) kişinin ve 2 bin 083 AIDS vakasının mevcut olduğu görüldü. Vakaların yüzde 81,2’sinin erkek, yüzde 18,8’inin kadın olduğu belirtilirken, en fazla vaka görülen yaş gruplarının 25-29 ile 30-34 olduğu ortaya kondu.
1985’ten 2022’ye kadar Türkiye’de HIV/AIDS’e bağlı ölüm sayısı toplamda 598 olarak kaydedildi. Tahminlere göre, 2030 yılında HIV/AIDS’e bağlı yıllık ölüm sayısının 100’e, toplam ölüm sayısının bin 256’ya ulaşabileceğini öngörülüyor.
Bu veriler ışığında önleyici tedbirlerin daha çok tartışılması ve konuşulması, hastalığa karşı farkındalığın kitlesel düzeyde artması bu anlamda çok önemli.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir;
