2025 Dünya Sıtma ile Mücadele Günü ne zaman, hangi gün? Dünya Sıtma Günü’nün anlam ve önemi, ortaya çıkış kökeni, hikayesi ve tarihçesi nedir? Sıtma Günü’nü kim yarattı? İlk Sıtma Günü ne zaman kutlandı?
Sıtma nedir? 25 Nisan Dünya ne günü? Neden 25 Nisan Sıtma Günü neden kutlanır, amacı nedir? 2025 Sıtma ile mücadele gününün teması nedir? Sıtmanın belirtileri nelerdir? Türkiye’de sıtma hastalığı var mı? Sıtma ne zaman ortaya çıktı? Sıtmadan nasıl korunulur?
Dünya Sıtma ile Mücadele Günü
Sıtmanın tedavisi için bir dönüm noktası. 2019 Dünya Sıtma Günü’nden sadece iki gün önce, Sahra altı Afrika’daki doktorlar çocuklara dünyanın ilk sıtma aşısını aşılamaya başladı. Bu güzel haber ile birlikte sağlık uzmanları, ilacın her yıl on binlerce çocuğun hayatını kurtarabileceğini tahmin ediyor.
2016 gibi yakın bir tarihte dünya 216 milyon yeni sıtma vakası yaşadı. Sivrisinekler birçok ülkede insanlara sinir bozucu bir yaz zararlısı gibi görünebilir, ancak diğerlerinde bir ısırık ölümcül olabilir.
Sıtma bulaşıcı olmasa da herkes kapabilir. Semptomlar ateş, terleme, titreme, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrıları, mide bulantısı ve kusmayı içerir.
Dünya Sıtma Günü Neden Önemlidir?
Sıtma 2017’de 435.000 kişinin ölümüne neden oldu. Yeni sıtma vakalarının azaltılması konusunda ilerleme kaydedilirken, hastalık her yıl yüzbinlerce insanı öldürmeye devam ediyor. Sahra Altı Afrika en çok etkilenen bölgedir.
Dünyada her yıl 240 milyon sıtma vakasıyla karşılaşılıyor. Bunlar 60 farklı ülkede görülüyor ve 400 binden fazla kişinin ölümüne neden oluyor.
Önümüzdeki on yılda ölüm oranlarını %90 oranında azaltılması planlanıyor. Bu hedefe ulaşmak için Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Sıtma Günü’nü, sıtmanın önlenmesi için düzenli yatırım ve sürekli siyasi taahhüdün gerekliliğini vurgulamak için kullanıyor.
Sıtma önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Dünya Sıtma Günü, sıtmanın önlenmesine dahil olan sağlık kuruluşlarının hastalığı nasıl yendiklerine dair hikayelerini paylaşmaları için bir fırsattır.
2025 Teması
2025 yılı teması, “Sıtma Bizimle Sona Eriyor: Yeniden Yatırım, Yeniden Hayal Et, Yeniden Ateşle” olarak belirlenmiştir. Bu tema, sıtmayı ortadan kaldırmak için yenilikçi çözümler, artırılmış finansman ve küresel işbirliği çağrısını vurguluyor.
Temanın Anlamı ve Hedefleri
- Yeniden Yatırım
- Sıtma araştırmaları, aşı geliştirme ve saha çalışmaları için kaynakların artırılması.
- Özellikle Afrika ve Güneydoğu Asya gibi yüksek riskli bölgelerde sağlık altyapısının güçlendirilmesi 5.
- Yeniden Hayal Et
- Dijital sağlık teknolojileri (örneğin, sıtma vakalarını izlemek için yapay zeka) ve yeni nesil aşılar.
- Toplumsal katılımı artırmak için yerel liderlerle ortaklıklar.
- Yeniden Ateşle
- 2030 hedeflerine ulaşmak için küresel taahhütlerin yenilenmesi
- Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Roll Back Malaria gibi kuruluşların kampanyalarının desteklenmesi.
2024 Dünya Sıtma Raporu
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) yayımladığı 2024 Dünya Sıtma Raporu, sıtma ile mücadelede küresel ilerlemenin son yıllarda yavaşladığını ve bazı bölgelerde gerilediğini ortaya koymaktadır. Rapora göre, 2023 yılında dünya genelinde tahmini 263 milyon yeni sıtma vakası görülmüş ve bu hastalık nedeniyle yaklaşık 597.000 kişi hayatını kaybetmiştir.
Küresel Durum ve Eğilimler
- Vaka Artışı: 2022’de 252 milyon olan sıtma vakası sayısı, 2023’te 263 milyona yükselmiştir.
- Ölüm Sayısı: 2023 yılında sıtma nedeniyle tahmini 597.000 kişi hayatını kaybetmiştir.
- Bölgesel Dağılım: Sıtma vakalarının %94’ü ve ölümlerin %95’i Afrika kıtasında meydana gelmiştir.
En Savunmasız Gruplar
- Sıtma ölümlerinin büyük çoğunluğu, özellikle Sahra Altı Afrika’da yaşayan 5 yaş altı çocuklar arasında görülmektedir.
Mücadelede Karşılaşılan Zorluklar
- İklim Değişikliği: Artan sıcaklıklar ve aşırı hava olayları, sivrisineklerin yayılımını artırarak sıtma riskini yükseltmektedir.
- İlaç ve İnsektisit Direnci: Sıtma parazitlerinin ve taşıyıcı sivrisineklerin mevcut ilaçlara ve insektisitlere karşı direnç geliştirmesi, kontrol çabalarını zorlaştırmaktadır.
- Finansman Açığı: 2023 yılında sıtma ile mücadele için gereken 8,3 milyar dolarlık fonun sadece 4 milyar doları sağlanabilmiştir.
Umut Veren Gelişmeler
- Aşı Uygulamaları: Bazı Afrika ülkelerinde, özellikle çocuklar için geliştirilen sıtma aşıları uygulanmaya başlanmıştır.
- Yeni Araçlar: Gelişmiş sinek ağları ve etkili ilaçlar gibi yeni önleme ve tedavi araçları, sıtma ile mücadelede umut vadetmektedir.
Dünya Sıtma Günü Ne Zaman?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından düzenlenen Dünya Sıtma Günü (World Malaria Day) bu yıl 25 Nisan Salı gününe denk geliyor. 2007 yılında Dünya Sağlık Asamblesinde üye devletler tarafından 25 Nisan “Dünya Sıtma ile Mücadele Günü” olarak ilan edilmiştir.
- 2025 – 25 Nisan Cuma
- 2026 – 25 Nisan Cumartesi
- 2027 – 25 Nisan Pazar
Türkiye’de sıtma hastalığı var mı?
Sıtma, geçmişte ülkemizde de yaygın görülen bir hastalık iken Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen başarılı çalışmalar neticesinde yerli sıtma bulaşı sona ermiştir, halen sadece yurtdışı sıtma vakaları bildirilmektedir.
Ancak ülkemizde sıtma etkenini nakleden sivrisinek türlerinin bulunması, iklim ve çevresel faktörler, büyük nüfus hareketleri, sıtmanın endemik olduğu ülkelere seyahat edenlerin ve buralardan gelenlerin sayısının artması nedeniyle yurtdışı kaynaklı sıtma vakaları görülmektedir.
Ayrıca; düzensiz göçmenler, ülkemizin sıtmanın yayılabileceği subtropikal bölgede yer alması ve iklim değişikliği nedeniyle ortalama hava sıcaklıklarında gözlenen artışlar nedeniyle sıtma riski halen devam ettiğinden Sıtma Eliminasyon Programı çerçevesinde Sağlık Bakanlığı tarafından koruyucu ve önleyici tedbirler devam etmektedir.
Sıtma ne demek?
Sıtma, plazmodium adı verilen bir parazitin sebep olduğu ateşli bir hastalıktır. Bahsedilen tüm plazmodium (plasmodium) türleri, yaygın olarak sıtma (Latince Malus aer – İngilzice; Malaria kötü hava) olarak bilinen hastalığa neden olur. Sıtma parazitleri de genetik olarak karmaşıktır ve binlerce potansiyel antijen üretir.
Parazit, dişi anofel sivrisineklerin ısırıkları yoluyla insanlara ulaşır. Sıtmaya sahip kişiler genellikle yüksek ateş ve titreme ile kendilerini çok hasta hissederler.
İngilizce adı “Malaria” olan Sıtma, bir parazitin neden olduğu bir hastalıktır. İtalyanca “kötü hava” anlamına gelen mala aria’nın kısaltmasıdır.
İnsanlar eski zamanlarda sıtmaya zehirli havanın neden olduğunu düşünmüşlerdir ama artık bilimsel verilerle bunun doğru olmadığını biliyoruz. 5 yaşın altındaki çocuklar sıtmadan ölme riski en yüksek olanlardır.
Parazit, enfekte sivrisineklerin ısırması yoluyla insanlara bulaşır. Sıtma hastalığına yakalanan kişiler genellikle yüksek ateş ve titreme ile kendilerini çok hasta hissederler. Hastalık ılıman iklimlerde nadir görülürken, sıtma tropikal ve subtropikal ülkelerde hala yaygındır.
Sıtmadan nasıl korunulur?
Sıtmaya karşı önerilen ilaçlar %100 koruyucu olmadığından sivrisinekten korunma önlemleriyle birlikte kullanılmalıdır (böcek kovucular, uzun kollu giyecekler, uzun pantolonlar, sivri sineklerden arındırılmış bir mekanda uyumak ya da ilaçlı cibinlikler kullanmak gibi).
Seyahat edenler, gezginler, reçeteli ilaçlar alarak ve sivrisinek ısırıklarını önleyerek kendilerini sıtmadan koruyabilirler.
Sıtma aşısı var mı?
PfSPZ Aşısı, sivrisinekler tarafından bulaşan sıtma paraziti Plasmodium falciparum sporozoite’nin canlı zayıflatılmış bir formuyla yapılır. Aşı, Rockville, Maryland merkezli Sanaria Inc. tarafından yapılmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü, RTS,S/AS01 (RTS,S) sıtma aşısının Sahra altı Afrika’daki ve orta ila yüksek P. falciparum sıtması bulaşının olduğu diğer bölgelerdeki çocuklar arasında yaygın olarak kullanılmasını önermektedir.
RTSS aşısı, Gana, Kenya ve Malavi’de bir milyondan fazla çocuk üzerinde pilot olarak test edilmişir ve DSÖ tarafından tavsiye edilmiştir. Aşı, %30’luk düşük etkililik oranına rağmen, her yıl sıtmadan ölen 400.000’den fazla insanın bir kısmının kurtarılabileceğine dair umutları artırdı.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir;
- 7 Nisan Dünya Sağlık Günü
- Nisan Ayı Önemli Günler ve Haftalar
- Kanser Günü
- Böbrek Günü
- Dünya Tütüne Hayır Gün
- Dünya MS Günü
