10 Ekim Dünya Ruh Sağlığı Günü nedir, ne zaman kutlanıyor? Ruh Sağlığı ne demek, anlamı nedir? Dünya Ruh Sağlığı Günü neden önemlidir? Dünya Ruh Sağlığı Günü tarihçesi nedir, nasıl ortaya çıktı, ilk ne zaman kutlandı?
Ruh sağlığımız neden önemlidir? Ruh sağlığı bozukluğu nedir, nasıl anlaşılır, belirtileri nelerdir, tedavisi mümkün mü? 2022 Dünya Ruh Sağlığı Günü Teması belli oldu mu?
Dünya Ruh Sağlığı Günü
Dünya genelinde Ruh sağlığı, Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu’nun (WFMH) günü resmen kurduğu doksanların başından bu yana çok yol kat etti. Ruh sağlığı anlayışımız geliştikçe biz de onunla birlikte gelişiyoruz. Kendi farkındalığımız ve buna karşı duyarlılığımız işleri daha iyiye doğru değiştirdi. “Deli” ve “çılgın” gibi kelimeler daha az küstahça kullanıldıkça ve istemeden de olsa incitici ve damgalayıcı olabileceklerini daha iyi anlamaya başladık, ruh sağlığını çevreleyen dilimiz gelişti. Çok şey öğrenmiş olsak da, toplum olarak gelişmek için yapabileceğimiz daha çok şey var.
Dünya Ruh Sağlığı Günü ilk kez 10 Ekim 1992’de kutlandı. Her yıl resmi olarak 10 Ekim’de kutlanan gün, çeşitli ortaklarla işbirliği yoluyla birleştirici bir sesle, harekete geçmek ve kalıcı değişim yaratmak için kritik ruh sağlığı gündemleri hakkında küresel toplumda farkındalık yaratmayı amaçlıyor.
Gün, ruh sağlığı sorunları üzerinde çalışan tüm paydaşlara çalışmaları ve ruh sağlığı bakımını dünya çapındaki insanlar için bir gerçeklik haline getirmek için yapılması gerekenler hakkında konuşma fırsatı sunar.
Dünya Ruh Sağlığı Günü’nün genel amacı, dünya çapında ruh sağlığı sorunları hakkında farkındalık yaratmak ve ruh sağlığını desteklemek için çabaları harekete geçirmektir.
Tarihçesi
1948 yılında Londra’da kurulan Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu (WFMH), 62 yıldır akıl hastalığı algılarını değiştirmek için savunuculuk ve eğitim yapmaktadır.
1992’de, o zamanki genel sekreter yardımcısı Richard Hunter tarafından yönetilen Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu (World Federation of Mental Health – WFMH), Dünya Ruh Sağlığı Günü’nü oluşturdu. Akıl sağlığını bir bütün olarak savunmaktan başka temel bir amaçları yoktu. Kısaca söylemek gerekirse, insanlar için zor bir durumu daha da kötüleştiren çok sayıda kötü ve tehlikeli alışkanlığı değiştirmek için zorlu bir mücadeleydi.
Dünyada düzgün bir şekilde tedavi edilmeyen bir dizi zihinsel sağlık sorunu vardı. Fransa’da tedavi için kamu fonu bulma mücadeleleri, Yeni Zelanda’da insanlık dışı muamele ve ruh sağlığının gerçekte ne olduğu konusunda genel bir cehalet mevcuttu. Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu, küresel bir krizi çözmek için küresel ölçekte hareket etmeleri gerektiğini biliyordu.
İlk üç yıl boyunca, ABD bilgi ajansı aracılığıyla dünya çapında iki saatlik bir telecast yayını yapıldı. Stüdyo Florida eyaletinin başkenti Tallahassee’de bulunuyordu ve savunuculuk mesajlarını dünyaya yaymanın yararlı bir yolu oldu. Şili, İngiltere, Avustralya ve Zambiya’dan katılım varken, Cenevre, Atlanta ve Mexico City yayın için önceden bantlanmış bölümler sunuldu.
1994 yılında ilk Dünya Ruh Sağlığı Günü teması ‘Dünyada Ruh Sağlığı Hizmetlerinin Kalitesinin Artırılması’ idi. Kampanyanın ardından 27 ülke geri bildirim raporları gönderdi ve Avustralya ve İngiltere’de ulusal kampanyalar düzenlendi. Bu ivmeyi sürdürerek, dünya çapındaki WFMH yönetim kurulu üyeleri, güne ve onun devlet daireleri, kuruluşlar ve siviller arasındaki artan popülaritesine uygun olarak etkinlikler gerçekleştirdi.
1995’te başlayıp devam eden Pan Amerikan Sağlık Örgütü (PAHO) planlama kiti materyalinin İspanyolca, Fransızca, Rusça, Hintçe, Japonca, Çince ve Arapça’ya çevrilmesini ayarladı. Yıllar geçtikçe, daha fazla ülke dahil oldu ve sonuç olarak, ruh sağlığı algısı insan haklarıyla daha eş anlamlı hale geldikçe sivil toplum üyeleri de katıldı.
Dünya Ruh Sağlığı Günü temaları zamanla genişledi. Kadınlar, çocuklar, sağlık, iş, travma, intihar ve çok daha fazlası etkinliklerin bir parçası oldu ve bugün ortalama bir vatandaş ruh sağlığı konusunda daha bilgili hale geldi.
2022 Dünya Ruh Sağlığı Günü Teması
10 Ekim her yıl Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu tarafından belirlenen tema çerçevesinde “Dünya Ruh Sağlığı Günü” olarak kutlanmaktadır. 2022 yılının teması “Ruh Sağlığını ve Ruhsal İyilik Halini Küresel Bir Öncelik Haline Getirin” (Make mental health & well-being for all a global priority) olarak belirlenmiştir.
İki yıllık Pandemi süreci ruh sağlığımıza zarar vermiş ve etkilemeye devam ederken, 2022 Dünya Ruh Sağlığı Günü aracılığıyla yeniden bağlantı kurma yeteneği bize ruh sağlığını koruma ve iyileştirme çabalarımızı yeniden alevlendirme fırsatı sağlayacaktır.
2019’daki pandemiden önce, küresel olarak tahminen her sekiz kişiden biri zihinsel bir bozuklukla yaşıyordu. Aynı zamanda, ruh sağlığı için mevcut hizmetler, beceriler ve finansman yetersiz ve özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde ihtiyaç duyulanın çok altında kalıyordu.
COVID-19 salgını, ruh sağlığı için küresel bir kriz yaratarak kısa ve uzun vadeli stresleri körükledi ve milyonların ruh sağlığını olumsuz etkiledi. Tahminler, pandeminin ilk yılında hem anksiyete hem de depresif bozukluklardaki artışı %25’ten fazla gösteriyor. Aynı zamanda, ruh sağlığı hizmetleri ciddi şekilde kesintiye uğradı ve ruh sağlığı sorunlarına yönelik tedavi açığı genişledi.
Artan sosyal ve ekonomik eşitsizlikler, uzayan çatışmalar, şiddet ve halk sağlığı acil durumları tüm nüfusu etkileyerek daha iyi refaha yönelik ilerlemeyi tehdit ediyor; 2021 yılında dünya çapında şaşırtıcı bir şekilde 84 milyon insan zorla yerinden edildi.
Bireyler, topluluklar ve hükümetler olarak ruh sağlığına verdiğimiz değeri ve bağlılığı derinleştirmeli ve bu değeri tüm sektörlerdeki tüm paydaşlar tarafından daha fazla bağlılık, katılım ve yatırımla eşleştirmeliyiz. Akıl sağlığı ihtiyaçlarının tamamının toplum temelli erişilebilir, uygun fiyatlı ve kaliteli hizmet ve destek ağı aracılığıyla karşılanabilmesi için ruh sağlığı hizmetlerini güçlendirmeliyiz.
Damgalanma ve ayrımcılık, sosyal içerme ve doğru bakıma erişimin önünde bir engel olmaya devam etmektedir; Daha da önemlisi, hangi koruyucu ruh sağlığı müdahalelerinin işe yaradığı ve Dünya Ruh Sağlığı Günü’nün bunu toplu olarak yapmak için bir fırsat olduğu konusunda farkındalığın artmasında hepimiz üzerimize düşeni yapabiliriz.
Akıl sağlığına değer verilen, teşvik edilen ve korunan, herkesin ruh sağlığına kavuşmak ve insan haklarını kullanmak için eşit fırsata sahip olduğu ve herkesin ihtiyaç duyduğu ruh sağlığı bakımına erişebileceği bir bir dünya hayal ederek ediyoruz.
Dünya Ruh Sağlığı Günü Neden Önemlidir?
Sorunları tanımlamamıza yardımcı olur. Zihin fikri soyut bir kavramdır ve bu gün düşüncelerimiz hakkında düşünmemizi sağlar. Modası geçmiş algıların ötesine geçerek doğru teşhis koyabilmemiz ve kendimize bakabilmemiz için zihinsel sağlık üzerine olumsuz veya ayrımcı tutumlardan vazgeçiyoruz. Akıl sağlığı sorunlarından gelen yük ve korku ortadan kaldırıldığında, mücadele önemli ölçüde daha kolay hale gelir.
Bu gün size, her ne yaşıyorsanız, yalnız olmadığınızı hatırlatıyor. Çoğu zaman, zor zamanlar yaşayan sadece biz olduğumuzu düşünürüz. Diğer insanların bunu atlattığını ve zihinsel, ruhsal sorunlarını çözdüğünü bilmek sizi daha canlandırıcı bir hale getirir. Dolayısıyla size kendi acınızın üstesinden gelebileceğinizi hatırlatır.
Akıl sağlığı anlayışımız arttıkça, uygun tedaviyi arama yeteneğimiz de artar. Doğru terapist ve gerekli ilaçlarla daha verimli bir düzeyde tedavi yapabilirsiniz. Ne kadar kabullenirsek ve araştırma, akıl sağlığına ne kadar çok fon ayrılırsa, küresel etki o kadar büyük olur.
Dünya Ruh Sağlığı Günü Ne Zaman 2022?
Her yıl 10 Ekim’de binlerce kişi ve grup, ruh sağlığı bilinci için tek küresel günü kutlamak ve tanıtmak için bir araya gelir.
Milyonlarca insanın yaşamı üzerindeki etkileri konusunda farkındalığı artırmak ve hepimizi eğitmek-bilgilendirmek için Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu (WFMH) işbirliği ile 10 Ekim 2022 Pazartesi günü Dünya Ruh Sağlığı Günü (World Mental Health Day) kutlanıyor.
- 2022 – 10 Ekim Pazartesi
- 2023 – 10 Ekim Salı
- 2024 – 10 Ekim Perşembe
- 2025 – 10 Ekim Cuma
- 2026 – 10 Ekim Cumartesi
Şu anda yaklaşık 450 milyon insan bir ruh sağlığı sorunuyla yaşıyor ve bu da onu dünyanın en büyük sağlık sorunlarından biri haline getiriyor. Yine de insanlar sahip oldukları herhangi bir akıl sağlığı sorunu hakkında nadiren konuşurlar çünkü hala çok fazla olumsuz önyargı vardır.
Bu güne dahil olmanın yollarından biri, başkalarının ruh sağlıklarını korumalarına yardımcı olmak için en iyi zihinsel sağlık ipuçlarımızı paylaşmaktır.
Akıl sağlığımızı korumak düşündüğünüzden daha kolaydır. Hepimiz bunu her gün yapabiliriz ve kendimizi iyi hissetmemize yardımcı olan basit aktivitelerle hayatla daha iyi başa çıkabiliriz.
“Ruh sağlığı… bir varış noktası değil, bir süreçtir. Bu, nereye gittiğinizle değil, nasıl sürdüğünüzle ilgilidir.” – Noam Shpancer
Ruh sağlığı ile ne kastedilmektedir?
Ruh sağlığı, duygusal, psikolojik ve sosyal refahımızı içerir. Nasıl düşündüğümüzü, hissettiğimizi ve hareket ettiğimizi etkiler. Ayrıca stresle nasıl başa çıktığımızı, başkalarıyla nasıl ilişki kurduğumuzu ve sağlıklı seçimler yaptığımızı belirlemeye yardımcı olur.
Ruh sağlığı, kişinin kendisi ve diğer insanlarla uyum ve denge içinde olmasıdır. Bu uyum kati kurallara bağlı olmayıp değişkenlik ve belli ölçülerde esneklik taşır. Çocukluk ve ergenlikten yetişkinliğe kadar yaşamın her aşamasında önemlidir.
Ruh sağlığını, psikolojik sağlığı tanımlarken ortalamanın sağlıklı olmak anlamına gelmediği bilinmelidir.
Yaygın zihinsel sağlık sorunları
200’den fazla akıl hastalığı türü vardır. En yaygın zihinsel sağlık durumlarından bazıları depresyon, anksiyete, TSSB, psikotik bozukluklar ve kişilik bozukluklarını içerir.
- Depresyon
- Panik atak
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Yeme bozuklukları
Akıl hastalığına ne sebep olur?
Biyolojiniz ve dış faktörlerle ilgili ruh sağlığı sorunlarına birden fazla faktör katkıda bulunabilir: psikolojik travma, bir ebeveynin erken kaybı ve ihmal birkaç örnektir.
Akıl hastalığının tek bir nedeni yoktur. Bir dizi faktör akıl hastalığı riskine katkıda bulunabilir;
- Travma veya istismar öyküsü gibi erken olumsuz yaşam deneyimleri (örneğin, çocuk istismarı, cinsel saldırı, şiddete tanık olma vb.)
- Kanser veya diyabet gibi devam eden diğer (kronik) tıbbi durumlarla ilgili deneyimler
- Beyindeki biyolojik faktörler veya kimyasal dengesizlikler
- Alkol veya uyuşturucu kullanımı
- Yalnızlık veya izolasyon duygularına sahip olmak
Akıl ve ruh sağlığımızı iyileştirebilmemiz ve daha güçlü hale getirebilmemiz için temel olarak bu faktörler katkıda bulunabilir
- Ruh halimizi iyileştirmek
- Kaygılarımızı azaltmak
- Gelişmiş bir iç huzur duygusu yaratmak
- Daha net düşünmek
- İlişkilerimizi geliştirmek
- Benlik saygımızı arttırmak
Akıl sağlığınız zamanla değişebilir mi?
Evet, bir kişinin ruh sağlığının birçok faktöre bağlı olarak zamanla değişebileceğini unutmamak önemlidir. Bir kişiye yüklenen talepler kaynaklarını ve başa çıkma yeteneklerini aştığında, zihinsel sağlıkları etkilenebilir. Örneğin, bir kişi uzun saatler çalışıyorsa, bir akrabasına bakıyorsa veya ekonomik sıkıntı yaşıyorsa, zihinsel sağlıkları kötü etkilenebilir.
“Düşüncelerini kontrol etmek zorunda değilsin. Sadece onların seni kontrol etmesine izin vermeyi bırakmalısın.” – Dan Millman
Ruh sağlığı sorunlarım olup olmadığını nasıl anlarım?
Ciddi endişeleriniz varsa bir ruh sağlığı uzmanına danışmanız önemlidir. Dikkat edilmesi gereken bazı işaretler, uyku veya iştahta değişiklikler, hızlı veya dramatik ruh hali değişiklikleri, geri çekilme, işlevsellikte azalma ve doğru düşünme sorunlarıdır.
Akıl sağlığı genel sağlık için neden önemlidir?
Zihinsel ve fiziksel sağlık, genel sağlığın eşit derecede önemli bileşenleridir. Örneğin, depresyon, özellikle diyabet, kalp hastalığı ve felç gibi uzun süreli durumlar olmak üzere birçok türde fiziksel sağlık sorunu riskini artırır. Benzer şekilde, kronik durumların varlığı da akıl hastalığı riskini artırabilir.
Ruh sağlığımız, yeme ve uyku alışkanlıklarımızı etkileyen ve fiziksel sağlığımızla da çok ilgisi olan bir şeydir. Akıl sağlığı ihtiyaçlarımızı ele almak önemlidir, yoksa çoğu zaman bunun etkisini sağlığımızın diğer alanlarında da hissedeceğiz.
Ruh sağlığı için hangi renk kullanılır?
Yeşil, zihinsel sağlıkta farkındalık için kullanılan renktir. Akıl hastalıkları, bipolar bozukluk ve depresyonun sembolüdür. Yeşil, genellikle onunla ilişkilendirilen damgalamayla savaşmaya yardımcı olmak için zihinsel sağlık konusundaki sürekli farkındalığı sembolize eder.
Türkiye’de antideprasan satışları artıyor
Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre 2020’ye kadarki 11 yılda antidepresan kullanım miktarı yaklaşık yüzde 70 artmış durumda. Bakanlığın, 2020 yılına ait son sağlık istatistiklerine göre, 2009 yılında 1000 kişi başına günlük 29 antideprasan ilacı düşerken, bu oran 2020’de 49’a çıktı.
Peki antidepresan ilaçlarının satışının artması, Türkiye’de ruh sağlığı bozukluklarının arttığı anlamına gelir mi?
Türkiye Psikiyatri Derneği Yönetim Kurulu üyesi Doç Dr. Deniz Ceylan’ın açıklamasına göre, Türkiye’de antidepresanların satışının artması her zaman tek başına ruh sağlığı bozukluklarının arttığı anlamına gelmiyor.
Doç Dr. Deniz Ceylan’ın antidepresan satışların artmasının muhtemel nedenlerini 3 aşamada şöyle açıklıyor:
“Covid’in yarattığı stres, anksiyete bozukluklarında, depresyonda, bilişsel işlev bozukluklarında bir artışa yol açtı. Hem unutkanlıkla ilgili, hem kaygıyla ilgili hem de mutsuz olmayla ilgili psikiyatrik sorunlarda bir artış görüldü. Bunların bir sonucu olabilir elbette.
“İkincisi, antidepresan tıbbın pek çok alanında kullanılan bir ilaç. Başka sağlık sorunlarında da, örneğin migren gibi, antidepresan kullanımı var. Bu bozukluklardaki artış da antidepresan kullanımında bir artışa yol açabilir.
“Üçüncüsü, toplumun ruh sağlığı hizmetinden faydalanma oranı artmış olabilir. Dünya ölçeğinde ruh sağlığı bozukluklarına yönelik damgalamanın azalması buna yol açabilir ya da ruh sağlığı çalışan sayısının artması ve daha ulaşılabilir olması da antidepresan kullanımını arttırabilir.
“Ruh sağlığı hizmetinin yeterince sunulamaması da bir neden olabilir. Eğer psikiyatri uzmanlarının hastaya ayırabilecekleri süre kısalırsa, daha kolay ilaçla tedavi yoluna gidilebilir.”
Bu yazılar da ilginizi çekebilir;
- Ruh Hali Nedir? Kaç çeşit ruh hali var?
- Dünya El Yıkama Günü
- Dünya Beyaz Baston Günü
- 15 Ekim Dünya Meme Sağlığı Günü
- Yalnızlık: Nedenleri ve Sağlık Sonuçları
- Ruhsal problemler için Esmaül Hüsna
