Sözlük Günü 2023

Sözlük Günü nedir, ne zaman kutlanıryor? Neden 16 Ekim’de kutlanır? Amerikan sözlüğünün babası olarak kabul edilen Noah Webster kimdir, en çok neyle tanınır? Sözlük nedir, ne işe yarar? 16 Ekim ne günü, hangi özel gün?

Sözlük Günü

Dilde güç vardır, birçok kelimeden oluşan geniş bir kelime dağarcığına hakimdir. Şairler, yazarlar büyük ve güzel bir dünyayı anlatmak, bizi büyülemek ve aydınlatmak için sözcükleri kullanırlar. Bilim insanları, dünyanın işleyişindeki en küçük mucizeleri keşfederler ve bilgiyi birinden diğerine aktaran kesin ve net bir dil kullanarak aktarırlar.

Sözlük Günü’nünün (Dictionary Day) kutlanmasına neden olan sözlük ise Amerikalı sözlükbilimci Noah Webster’ın, şu anda dünyada yaygın olarak kullanılan Merriam-Webster Sözlüğünün öncüsü “An American Dictionary of the English Language” sözlüğüdür. Etimolojik bilgiler ve sözcüklerin cümle içinde kullanımı gibi çeşitli bilgiler de içeren bu sözlük, eş anlamlılar sözlüğünden çok daha kapsamlı bir sözlüktür.

16 Ekim’deki Sözlük Günü, 1758’de doğan Amerikalı yazar Noah Webster’ın doğumunu kutlar. Webster, 1806’da ilk sözlüğü yayınlamasıyla tanınır ve sonraki 27 yıl boyunca derlemeye ve genişletmeye devam eder.

Sözlüğü 1828’de yayınlandığında, faydalı kelimeler ve yazım güncellemeleriyle dolu müthiş bir kaynaktı. Webster her yerde kullandığımız referans kitabı yaratma konusunda gerçek bir öncüydü, bu yüzden bugün onu kutluyoruz!

Webster’ın adı Amerika Birleşik Devletleri’nde “sözlük” ile eşanlamlı hale gelmiştir. Sözlük günü genellikle Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve bazı Avrupa ülkelerinde daha çok bilinir ve kutlanmaktadır.

Sözlük Günü Tarihçesi

Bugün bildiğimiz şekliyle sözlüğün babası olarak tanınan, Noah Webster, 16 Ekim 1758’de Hartford, Connecticut’ta doğdu. Bir çiftçi ve zanaatkar olan babası ve annesi ile orta sınıf ve tipik bir sömürge ailesiydi. Bilgin genç Noah 16 yaşındayken, Connecticut’taki ilk üniversite olan Yale’e doğru yola çıktı. Hukuk bir kariyer yolu için çok pahalı olduğundan, Noah öğretmenlik eğitimini seçmişti.

Gelişmekte olan Amerikan akademik sistemini ve dilini reforme etmeye kendini mecbur hissettiği ilk şey öğretimdeydi. İlk ders kitabı 1783’te yayınlandı ve İngiliz dilinin gramerini kapsıyordu. Mavi kapağı nedeniyle “Mavi Sırtlı Büyücü” (Blue-Backed Speller) olarak bilinmeye başlandı. Bu küçük mavi kitap, o gün ve çağda Amerika’da en popüler kitap haline geldi ve beş kuşak Amerikalı çocuğa nasıl hecelemeyi ve okumayı öğretti.

İngilizce öğretimini ve eğitim sistemini rafine etmek Noah için yeterli değildi. 1789’da Rebecca Greenleaf ile evlendikten sonra 1801’de Amerikan İngilizcesini İngiltere’de konuşulan dilden ayıran terimlerin çoğunu tanımlamaya başladı. Ayrıca Amherst College’ı kurmak amacıyla Amherst, Massachusetts’e taşındı, daha sonra New Haven’a geri döndü.

Ünlü şair TS Eliot, Noah Webster’ın büyük yeğeniydi – görünüşe göre ailede İngiliz diline ve edebiyatına büyük bir hakimiyet vardı.

Noah Webster, İngilizce ve Amerikan İngilizcesi sözcükleri arasındaki yazım farklılıklarına dikkat çekmişti. Örneğin, İngilizce ve Amerikan İngilizcesi sözcükleri arasındaki ‘renk’ anlamına gelen ‘color’ kelimesinin yazım farklılıkları vardır. Color, Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanılan yazımdır. Colour, İngilizce konuşulan diğer ülkelerde kullanılır.  Bunların çoğu, 1806’da Amerikan İngilizcesi sözlüğünün ilk baskısında, İngilizce yazımları Amerikan İngilizcesine göre düzeltmek için zaman harcayan Webster’a atfedilebilir. Buna diğer bir örnek olarak Webster, ‘musick’ kelimesini ‘music’ olarak yeniden yazmıştır.

Bu çok satan sözlük 37.000’den az kelime tanımlasa da Webster tatmin olmadı. Hayatının sonraki 22 yılını, düzenlemeye ve yeni kelimeler eklemeye adadı. Sonunda, 70 yaşında, 1828’de yeni sözlüğünü yayınladı. Kitapta 65.000’den fazla kelime tanımlanıyordu.

Webster, 1843’te sözlüğe öncülük eden ve hem köleliğin kaldırılmasını hem de evrensel eğitimi destekleyen bir Amerikan kahramanı olarak 84 yaşında hayatını kaybetti.

Daha sonra, G & C Merriam, Co., “An American Dictionary of the English Language”in haklarını satın aldı. Şirketin arkasındaki Merriam kardeşler George ve Charles, Webster’ın sözlüğünü geliştirmeye devam ettiler ve sonunda bize bugün bildiğimiz Merriam-Webster sözlüğü miras kaldı.

Ulusal Sözlük Günü Ne Zaman?

Ulusal Sözlük Günü 16 Ekim’dir ve birçok kişi tarafından Amerikan sözlüğünün babası olarak kabul edilen Noah Webster’ın doğum gününü kutlar.

• 2022 – 16 Ekim Pazar
• 2023 – 16 Ekim Pazartesi
• 2024 – 16 Ekim Çarşamba
• 2025 – 16 Ekim Perşembe
• 2026 – 16 Ekim Cuma

Sözlük Günü, Sözlük çalışmalarında dilimizi geliştirerek kendimizi ve başkalarıyla konuşma şeklimizi geliştirmemizi teşvik eder.

Dünyada sözlük günü olarak kutlanan iki gün bulunmaktadır. Bunlardan diğeri ise Roget’s Thesaurus of English Words and Phrases adlı sözlüğün yazarı olan İngiliz sözlükbilimci Peter Mark Roget’nin anısına, her yıl doğum günü olan 18 Ocak’ta Ulusal Eş Anlamlılar Sözlüğü Günü (National Thesaurus Day) kutlanır.

Sözlük Günü’nü nasıl kutlarız?

Sözlük Günü’nü kutlamak en iyi şekilde kelime dağarcığınızı genişleterek yapılır. Elinizde bir sözlük tutmayalı ne kadar zaman oldu? Evinizde modern bir sözlük yoksa bir tane almayı düşünebilirsiniz.

• Bir sözlük alın ve en az 5 yeni kelimenin anlamlarını öğrenmeye çalışın.
• Sözlük yayınlamanın arkasındaki tarih ve bilim hakkında daha fazla bilgi edinin.

Biliyor musunuz?

“pneumonoultramicroscopicsilicovolcanoconiosis” Merriam-Webster sözlüğündeki en uzun kelimedir. Bu 45 harfli kelime, akciğer hastalığını ifade eder.

Merriam-Webster sözlüğü 2022’nin kelimesini seçti: ‘Gaslighting’

Çevrimiçi sözlük Merriam-Webster, “birini özellikle kendi çıkarı için büyük ölçüde kasten yanıltma eylemi veya uygulaması” olarak tanımladığı İngilizce “gaslighting” kelimesini 2022’nin en iyi kelimesi olarak seçti. Çünkü en çok “aldatma algısı için tercih edilen kelime” haline geldi.

Merriam-Webster’a göre “gaslighting” terimi, yanlış bilgilendirmeyle ilişkilendirdiğimiz diğer yaygın terimlerin çoğunu kapsıyor ve aralarında komplo teorileri, Twitter trolleri, “derin sahte- deep fake” ve “sahte haberler” de var.

Sözlük Tanımı Nedir?

Sözlük, bir dildeki kelimeleri listeleyen ve listelenen her kelimenin anlamını, kökenini ve telaffuzunu sağlayan bir başvuru kitabıdır. Sözlükler ayrıca kullanıcılara bir kelimenin farklı durumlarda nasıl kullanılacağı konusunda bilgi verir.

TDK’ye göre, sözlük kelimesi anlamı şu şekildedir:

Bir dilin bütün veya belli bir çağda kullanılmış kelime ve deyimlerini alfabe sırasına göre alarak tanımlarını yapan, açıklayan, başka dillerdeki karşılıklarını veren eser, lügat anlamıdadır.

Bu yazılar da ilginizi çekebilir;

• 23 Nisan Dünya Kitap Günü
• Dünya Çeviri Günü
• Uluslararası Okuryazarlık Günü
• 23 Ocak El Yazısı Günü
• 16 Ekim Dünya Gıda Günü